Düzce İli’nin CBS ve Uzaktan Algılama Tabanlı Tarım Coğrafyası

Abstract

ÖZ

İnsanların yaşamlarını sürdürülebilmeleri için temel besin maddelerine ihtiyacı vardır. Temel besin ihtiyacının karşılanabilmesi ise tarımsal faaliyetlere bağlıdır. Bu nedenle insanlık var oldukça tarımsal faaliyetlerde var olmaya devam edecektir. Tarım nüfusun beslenmesini sağlayan, millî gelire katkıda bulunan, önemli oranda istihdam alanı oluşturan, sanayi sektörünün ham madde ihtiyacını karşılayan bir faaliyettir. Tarımsal faaliyetlerin yapılabilmesi ise doğal ortam koşullarına bağlıdır. Bir bölgede tarım ürünlerinin yetiştirilmesi bölgenin iklimi, yer şekilleri, toprak yapısı gibi coğrafi koşullar ile doğrudan ilişkilidir. Bu araştırmada amaç; coğrafyanın temel ilkeleri kapsamında Düzce İli’nde yapılan tarımsal faaliyetleri etkileyen coğrafi faktörleri belirleyerek, coğrafi koşullar içerisinde tarım alanlarından daha fazla nasıl verim alınabileceğine yönelik öneriler sunmaktır. Araştırmada Düzce İli’nde tarımsal üretim yapan üreticiler ve yetkililerin tarımsal faaliyetlere yönelik görüşlerini ortaya koymak amacıyla yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmış ve çıkan sonuçlar içerik analizi yöntemiyle çözümlenmiştir. Ayrıca ildeki tarımsal faaliyetleri etkileyen coğrafi unsurları belirlemek amacıyla arazi çalışması yapılmış, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Tarım ve Orman Bakanlığı, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü, Harita Genel Komutanlığı ve İl Tarım Orman Müdürlüğü gibi resmî kurumlardan temin edilen veri setleri düzenlenerek tablo, grafik ve haritalar oluşturulmuştur. Çalışmada gösterilen tematik haritaların oluşturulmasında ArcGIS 10.4 programı kullanılmıştır. Arazi örtüsündeki değişimi belirlemek amacıyla (Landsat 7 -2000) ve (Landsat 8 -2021) uydu görüntüleri analiz edilmiştir. Analitik Hiyerarşi Süreci (AHS) yöntemiyle fındık, mısır ve çeltik yetiştiriciliği açısından uygun alanlar belirlenmiştir. Araştırma sahasında tarımsal yapısının güçlü ve zayıf yönlerini belirlemek, sahada tarımsal faaliyetlere yönelik fırsat ve tehditleri tespit etmek amacıyla SWOT analizi yapılmıştır. Araştırmada hem nicel hem nitel yöntemler beraberce kullanıldığından karma araştırma modeli yöntem olarak seçilmiştir. Araştırmadan ortaya çıkan sonuca göre; toplam 2491 km² yüzölçümüne sahip Düzce İli’nde tarım alanlarının 805 km² alan kapladığı ve il arazisi içerisinde %32’lik paya sahip olduğu belirlenmiştir. Ayrıca, Düzce İli’nde en fazla üretimi yapılan tarımsal ürünün fındık olduğu tespit edilmiştir. İlde kırsal yerleşmelerde yaşayan halkın en önemli geçim kaynağını fındık tarımı oluşturmaktadır. Düzce İli’nde üretilen fındığın işlenerek pazarlanmasını sağlayan tarıma dayalı sanayi tesisleri de bulunmaktadır. Sahada fındık üretimi tarıma dayalı sanayi tesislerinin hammadde ihtiyacını karşılayacak düzeyde ve kalitede yapılmaktadır. Bu noktada ilde tarım sanayi entegrasyonun sağlandığı görülmüştür. Düzce Ovası verimli alüvyal topraklara ve tarımsal üretim potansiyelinin yüksek olduğu tarım arazilerine sahiptir. İlde fındık dışında Düzce Ovası üzerinde yer alan tarım arazilerinde üretilen başlıca tarım ürünlerinin silajlık ve dane mısır, çeltik, buğday, yonca, fiğ, sebzeler, süs bitkileri ve tıbbi aromatik bitkiler olduğu görülmüştür. Ayrıca son yıllarda kivi, aronya, kuşkonmaz, Trabzon hurması ve kara mürver gibi alternatif tarım ürünlerinin de yetiştirilmeye başladığı belirlenmiştir. Çalışma sahasında Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri yardımıyla arazi örtüsündeki değişimin ortaya koyulması amacıyla yapılan analiz sonucunda tarım alanlarının daraldığı özellikle Düzce Ovası’nda yer alan tarım arazileri üzerine yerleşim alanları ve sanayi tesislerinin kurulduğu tespit edilmiştir. AHS yöntemi kullanılarak fındık yetiştiriciliğine çok uygun olan alanların 365 km² alan kapladığı ve bu alanların ovanın kuzeyinde Kaplandede Dağı ve Orhan Dağı’nın az eğimli yamaçları, Yığılca ilçesinde Küçük Melen Vadisi yamaçları, Akçakoca ilçesinde plato sahası olduğu belirlenmiştir. Mısır yetiştiriciliğine çok uygun alanların 337 km² alana sahip olduğu, yükseltinin arttığı güneyde Elmacık Dağları, kuzeyde Kaplandede Dağı, doğuda Bolu Dağları çevresinde yayılış gösterdiği tespit edilmiştir. Çeltik yetiştiriciliğine çok uygun olan sahaların 277 km² alan kapladığı ve bu arazilerin ovanın kuzeybatısı Çilimli ilçesi tarım arazileri olduğu görülmüştür. Düzce İli’nde mera alanlarının yetersiz olması nedeniyle büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık faaliyetleri bitkisel üretime bağlı olarak daha çok ekstansif yöntemlerle aile işletmeciliği şeklinde yapılmaktadır. Ekonomik getiri olarak bitkisel üretimden sonra gelmektedir. Ayrıca zengin yeraltı ve yerüstü su kaynaklarına sahip Düzce İli’nin su ürünleri yetiştiriciliği potansiyelinin de yüksek olduğu belirlenmiştir. Bunlarla birlikte çalışma sahasının kümes hayvancılığı ve arıcılık faaliyetlerinin yapılabilmesi açısından oldukça uygun koşullara sahip olduğu ve bu sektörlerin gelişim gösterdiği tespit edilmiştir. Araştırmada ortaya çıkan sonuçlara göre ildeki tarımsal üretim yapan çiftçiler ve yetkililer tarımda yaşadıkları sorunları; “girdi maliyetlerinin yüksek olması, tarımda çalışacak genç nüfusun azalması, farklı sektörlere olan talebin artması, mera alanlarının yetersiz olması, tarım arazilerinin amaç dışı kullanılması, tarımın ana geçim kaynağı olarak yapılmaması” şeklinde ifade etmiştir. Çalışma sonucunda şu önerilere yer verilmiştir; Düzce Ovası üzerinde yer alan tarım arazileri arazi kullanım planlamaları yapılıp niteliğine ve yeteneğine uygun olarak değerlendirilmelidir. Sürdürebilir tarım açısından ova koruma altına alınmalıdır. Düzce Ovası üzerinde yerleşmeye açılacak alanların olası bir depremde zemin sıvılaşmasına bağlı olarak zarar göreceği öngörülmektedir. Bu nedenle yerleşmeye açılcak sahalar fay hatları göz önünde bulundurularak inşa edilmeli ve ova tarıma terkedilmelidir. Düzenli bahçe bakımları yapılmayan bahçeler kontrol edilmeli, doğal ortam koşullarına bırakılmamalı ve bu bahçelerde plan dahilinde bakımlar yapılarak sürdürülebilir üretim sağlanmalıdır. Kavak yetiştiriciliği açısından uygun olan sahalar değerlendirilmeli ve 1.-2. sınıf tarım arazileri üzerine kavak dikimleri yapılmamalıdır. Tarımsal ürün desteklemeleri artırılmalı, genç nüfusu tarımsal üretime teşvik etmek için genç çiftçi destek projeleri yaygınlaştırılmalı, tarımsal üretimde verimliliği artırmak için çiftçi eğitimleri uygulamalı olarak yapılmalı ve yaygınlaştırılmalıdır. Bunlara ek olarak atıl durumda olan tarım arazileri alternatif ürünlerle tarıma kazandırılmalıdır. Su ürünleri yetiştiriciliğinde kıyı balıkçılığını sınırlandıran altyapı sorunları çözülmeli ve kültür balıkçılığı yapan tesislere verilen desteklemeler artırılmalıdır.

ABSTRACT People need basic nutrients in order to sustain their lives. The ability to meet the basic nutritional needs depends on agricultural activities. Therefore, humanity will continue to exist in agricultural activities as long as it exists. Agriculture is an activity that provides nutrition to the population, contributes to the national income, creates a significant employment area and meets the raw material needs of the industrial sector. The ability to carry out agricultural activities depends on the natural environmental conditions. The cultivation of agricultural products in a region is directly related to geographical conditions such as the climate, landforms and soil structure of the region. The aim of this research is to determine the geographical factors affecting the agricultural activities carried out in Düzce Province within the scope of the basic principles of geography and to provide suggestions on how to get more yield from agricultural areas under geographical conditions. In the research, a semi-structured interview form was used to reveal the views of producers and officials engaged in agricultural production in the Province of Duzce on agricultural activities, and the results were analyzed by content analysis method. In Dec jure, a field study was conducted to determine the geographical elements affecting agricultural activities in the province, data sets obtained from official institutions such as the General Directorate of Meteorology, the Ministry of Agriculture and Forestry, the General Directorate of Mineral Research and Exploration, the General Command of Mapping and the Provincial Directorate of Agriculture and Forestry were organized and tables, graphs and maps were created. ArcGIS 10.4 program was used in the creation of the thematic maps shown in the study. Satellite images (Landsat 7 -2000) and (Landsat 8 -2021) were analyzed to determine the change in land cover. Suitable areas for hazelnut, corn and paddy cultivation have been determined by Analytical Hierarchy Process (AHS) method. SWOT analysis was performed in order to determine the strengths and weaknesses of the agricultural structure in the research area, to identify opportunities and threats for agricultural activities in the field. Since both quantitative and qualitative methods were used together in the research, a mixed research model was chosen as the method. According to the result obtained from the research; It was determined that the agricultural areas in Düzce Province, which has a total area of 2491 km²cover an area of 805 km² and have a 32% share in the provincial land. In addition, it has been determined that the most produced agricultural product in Düzce Province is hazelnut. Hazelnut agriculture constitutes the most important source of livelihood of the people living in rural settlements in the province. There are also industrial facilities based on agriculture that provide processing and marketing of hazelnuts produced in Düzce Province. Hazelnut production in the field is carried out at a level and quality to meet the raw material needs of agricultural-based industrial facilities. At this point, it has been seen that agricultural industry integration has been achieved in the province. The Düzce Plain has fertile alluvial soils and agricultural lands with high agricultural production potential. Apart from hazelnuts, the main agricultural products produced in the agricultural lands located on the Düzce Plain in the province were silage and grain corn, paddy, wheat, alfalfa, vetch, vegetables, ornamental plants and medicinal aromatic plants. In addition, it has been determined that alternative agricultural products such as kiwi, aronia, asparagus, persimmon and black elderberry have also started to be grown in recent years. As a result of the analysis conducted to reveal the change in land cover with the help of Remote Sensing and Geographical Information Systems at the study site, it was determined that residential areas and industrial facilities were established on agricultural lands, especially located in the Düzce Plain, where agricultural areas were shrinking. Using the AHS method, it was determined that the areas that are very suitable for nut cultivation cover an area of 365 km², and these areas are the low-sloping slopes of Mount Kaplandede and Mount Orhan in the north of the plain, the slopes of the Küçük Melen Valley in the district of Yığılca, the plateau area in the district of Akçakoca. It has been determined that the areas very suitable for corn cultivation have an area of 337 km², spreading around the Elmacık Mountains in the south, Kaplandede Mountain in the north, Bolu Mountains in the east, where the altitude is increasing. It has been seen that the fields that are very suitable for paddy cultivation cover an area of 277 km² and these lands are the agricultural lands of Çilimli district in the northwest of the plain. Due to the insufficient pasture areas in Düzce Province, cattle and sheep farming activities are carried out in the form of family management with more extensive methods depending on crop production. As an economic return, it comes after crop production. In addition, it has been determined that the aquaculture potential of Düzce Province, which has rich underground and above-ground water resources, is also high. Together with these, it has been determined that the study area has very favorable conditions in terms of poultry and beekeeping activities and that these sectors are developing. According to the results of the research, farmers and officials engaged in agricultural production in the province expressed the problems they experience in agriculture as “high input costs, a decrease in the young population to work in agriculture, an increase in demand for different sectors, insufficient pasture areas, misuse of agricultural land, lack of agriculture as the main source of livelihood”. As a result of the study, the following suggestions were included; agricultural lands located on the Düzce Plain should be land use planning and evaluated in accordance with their quality and ability. In terms of sustainable agriculture, the lowland should be protected. It is expected that the areas that will be opened for settlement on the Düzce Plain will be damaged due to ground liquefaction in a possible earthquake. For this reason, the areas to be opened for settlement should be built taking into account the fault lines and the plain should be abandoned for agriculture. Gardens that are not regularly maintained should be checked, should not be left to natural environmental conditions, and sustainable production should be ensured by carrying out maintenance in these gardens within the framework of the plan. Suitable sites for poplar cultivation should be evaluated and 1.-2. poplar plantings should not be made on class agricultural lands. Agricultural product support should be increased, young farmer support projects should be expanded to encourage the young population to agricultural production, farmer training should be conducted in practice and expanded to increase productivity in agricultural production. In addition, idle agricultural lands should be brought into agriculture with alternative products. Infrastructure problems that limit coastal fishing, such as aquaculture, should be solved and the support given to aquaculture areas should be increased.