Sukuk Yatırımı Uygulamalarında Faiz Hileleri: Karşılaştırmalı Bir İçtihat Çalışması

Abstract

ÖZET Batı ekonomik düşüncesinin amacı faizle borç vermektir. Likiditenin finansmanı ve yönetiminde kullanılan en önemli araç olarak kabul edilen tahvillerde bunu açıkça görmekteyiz. Faizin kendisi için en sakıncalı uygulamalardan kabul edildiği İslam İktisadı ise faizli tahvillerden son derece uzak durmaktadır. Bu özelliği de tahvillere alternatif olarak sukuku sunmasında açıkça görülmektedir. Sukuk, şeri hükümlere uygun olarak uygulanması halinde, İslami bankacılığın ilerlemesine ve gelişimine katkılarının yanı sıra gerçek bir ekonomik kalkınma da sağlayacağı aşikardır. Ancak ne yazık ki sukukun, pratik uygulamalarında ve günümüzdeki yaygın biçimlerinin çoğunda, özellikleri ve bunlardan kaynaklanan olumsuz ekonomik etkileri bakımından sukuku katılımı teşvik eden yapısından, klasik tahvil gerçekliğine benzeyen bir forma sokan şeri ihlallerinden ve hilelerden arınamamış olamadığını görüyoruz. Bu çalışma, yatırım sukuku ihracının yazılmaya başlandığı andan alım satım aşamasına ve oradan sukukun sonlandırılması aşamasına kadar meydana gelen bir grup şeri ihlal ve hileye ışık tutmak amacıyla yapılmıştır. Çalışmayı tamamlayabilmek adına, tümevarımsal metot ile mevcut yatırım sukuku uygulamalarında meydana gelen hileleri ve hukuk ihlallerini toplamak ve tahmin etmek, bunun yanında betimleyici metot ile de yatırım sukuku başvurularındaki şeri ihlal şekillerini ve hileleri açıklama noktasında faydalandık. Son olarak analitik yaklaşıma da hile ve ihlal şüpheleri içeren durumları şeri perspektiften analiz etmek ve bunların İslam şeriatine ne ölçüde uygun olduğunu veya onu ne ölçüde ihlal ettiğini belirleyebilmek adına başvurduk. Çalışmamız önemli bazı bulgular elde ederek sonuçlanmış olup bunlardan bazılarını şöyle sıralamak mümkündür: Yatırım sukuku uygulamalarında karşılaşılan faiz hilelerinden biri, sukuk sahiplerine belirli aralıklarla kârın belirli yüzdelerinin dağıtılması zorunluluğudur ki bu, sukuk operasyon yöneticisine teşvik şartıyla veya elde edilen kârın belirlenen yüzde altına düşmesi durumunda tahvil sahiplerine borç aldırma zorunluluğu ile uygulanmaktadır. Bir diğer nokta da sukuk sahiplerinin sermayesinin, amortisman aşamasında operasyon yöneticisinin sukuku nominal değerden satın alma rehni yoluyla garanti altına alınması ki bu durum da sukuk sahiplerini borç veren, yöneticiyi ise borçlu haline getirmesi ve bu yolla sukuk kârlarının kredinin faizi haline gelmesidir.

ABSTRACT The aim of Western economic thought is to lend at interest. We see this clearly in bonds, which are considered the most important instrument used in the financing and management of liquidity. Islamic economics, which considers interest as one of the most objectionable practices, avoids interest-bearing bonds. This is evident in the fact that it offers sukuk as an alternative to bonds. Sukuk, if implemented in accordance with Shariah provisions, will contribute to the progress and development of Islamic banking, as well as real economic development. However, unfortunately, we see that sukuk, in its practical applications and in most of its current widespread forms, has not been able to be free from shariah violations and frauds, which, in terms of its characteristics and the negative economic effects arising from them, turn sukuk from its structure that encourages participation into a form that resembles the reality of classical bonds. This study aims to shed light on a group of shariah violations and cheats that occur from the moment the investment sukuk issuance is underwritten to the trading phase and from there to the termination of the sukuk. In order to complete the study, we used the inductive method to collect and estimate the cheats and violations of law that occur in existing investment sukuk applications, as well as the descriptive method to explain the forms of shariah violations and cheats in investment sukuk applications. Finally, we used the analytical method to analyze situations involving suspected cheating and violations from a Shari'ah perspective and to determine the extent to which they comply with or violate Islamic Shari'ah. Our study has resulted in some important findings, some of which can be listed as follows: One of the interest rate tricks encountered in investment sukuk applications is the obligation to distribute certain percentages of profits to sukuk holders at certain intervals, which is implemented as an incentive to the sukuk operations manager or by obliging bondholders to borrow money if the profit generated falls below a certain percentage. Bir diğer nokta ise, sukuk sahiplerinin sermayesinin, amortisman aşamasında operasyon yöneticisinin nominal değer üzerinden sukuk satın alma rehni yoluyla garanti altına alınması, sukuk sahiplerini borç verene, yöneticiyi de borç alana dönüştürüyor ve bu sayede, sukuk kârları kredinin faizine dönüşür.