1991-2020 İran’ın Güney Kafkasya Politikası

Abstract

ÖZ Azerbaycan’ın komşu ülkelerle ilişkilerinin incelenmesi, güncel, önemli ve gerekli konulardan biridir. Çünkü komşu devletlerin, özellikle de tarihimize doğrudan etki eden büyük ülkelerin bölgeye yönelik vizyon ve niyetlerinden kaynaklanan tutumlarının araştırılması çok önemlidir. Bu çalışma, konumuzun adından da anlaşılacağı gibi, modern Azerbaycan ve genel olarak Güney Kafkasya için önemli olan bir dönemin incelenmesi ile ilgilidir. Burada ağırlıklı olarak İran'ın 1991-2020 yıllarında Güney Kafkasya, özellikle Azerbaycan Cumhuriyeti ile ilgili politikasına odaklanılmaktadır. Araştırmamızda ağırlıklı olarak Farsça yazılmış kaynaklar ve siyasi literatür kullanılmıştır. Elbette bu arada Türkçe kaynaklardan da yararlanılmıştır. “İran'ın 1991-2020 Güney Kafkasya Politikası” konusu bazı bilim insanları tarafından araştırılmışsa da Farsça ve Türkçe kaynakların karşılaştırmalı analizine dayalı olarak incelenmemiştir. Bu açıdan bakıldığında, mevcut bilimsel çalışmanın konusu özel bir önem taşımaktadır. Ele aldığımız dönemde Farsça ve Türkçe yazılan bilimsel makaleler, kitaplar ve siyasi medya ile İran’ın 1991-2020 yılları arasındaki Güney Kafkasya politikasına ilişkin bilgi ve gerçekler bu bilimsel çalışmanın temelini teşkil etmektedir. Bu konuda yapılan tez çalışması üç bölümden oluşmaktatır. Birinci bölümde İran’ın Dış Politikasinin Temel İlkeleri ele alınmışdır. Burada İran dış politikasının ana sloganları ve İran´ın dış politikasında yer alan devlet kurumları ve otoriterler konusuna açıklık getirilmiş, İran’ın dış politikasındaki amaçları üzerine bilgi verilmiştir. İkinci bölümde İran’ın modern dönemde Güney Kafkasya’daki jeopolitik çıkarları, ayrıca Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin (SSCB) dağılmasından sonra İran’ın Güney Kafkasya politikası ve bu bağlamda Azerbaycan, Ermenistan ve Gürcistan ile olan ilişkileri ele alınmıştır. Üçüncü bölümde Güney Kafkasya’nın Doğu-Batı yönümlü politikasina karşı İran’in Kuzey-Güney eksenli politikasının kavramsal çerçevesi belirlenmiş, ayrıca İran’ın Kuzey-Güney odaklı dış politikasında Azerbaycan’ın, Ermenistan’ın ve Gürcistan’ın yeri konusundan bahsedilmiştir.

ABSTRACT Studying the relations of Azerbaijan with neighboring countries is one the actual, significant and necessary issues. It is very important to examine the attitudes of the neighboring states, especially the developing countries that have a direct impact on our history, towards the region, resulting from their vision and intentions. This research, as the name of our subject offers, deals with investigating an important period for modern Azerbaijan and the South Caucasus, especially the Republic of Azerbaijan, in the years 1991-2020. In our research, mostly Persian sources and political literature were used. Eventually, Turkish sources were also used in the meantime. Although the subject of “Iran´s policy of South Caucasus in 1991-2020” has been investigated by some researchers, the subject has not been examined based on the comparative analysis of Persian and Turkish sources. From this point of view, the subject of the present scientific study is of particular importance. Scientific papers, books and political media written in Persian and Turkish during the period in question, and information and facts about Iran´s South Caucasus policy between 1991 and 2020 constitute the basis of this scientific study. The thesis on this subject consists of three parts. In the first part, the Basic Principles of Iran´s Foreign Policy is discussed. Here, the main slogans in Iran´s foreign policy and the state institutions authorities in Iran´s foreign policy have been clarified, and information has been given about the objectives of Iran´s foreign policy. In the second part, Iran´s geopolitical interests in the South Caucasus in the modern period, as well as Iran´s South Caucasus policy after the collapse of the Soviet Union, and the place of Azerbaijan, Armenia and Georgia in Iran´s South Caucasus policy are studied. In the third chapter, the conceptual framework of Iran´s North-South oriented policy against the East-West oriented policy of the South Caucasus has been determined, and the place of Azerbaijan, Armenia and Georgia in Iran´s North-South oriented foreign policy has been discussed.