Taşınmaz Kültür Varlıklarının Korunmasında Finansman: Safranbolu Örneği

Abstract

ÖZ Medeniyetler beşiği olarak görülen Türkiye Paleolitik çağdan beri yerleşim görmüş ve birçok medeniye ev sahipliği yapmış kültürel miras bakımından oldukça zengin bir konumdadır. Dünya mirası olarak görülen bu miras unsurlarının korunması da hem evrensel anlamda hem de turistik çekilik unsuru olarak oldukça önemlidir. Özellikle somut kültürel miras açısından değerlendirildiğinde koruma anlayışı genelde taşınmaz kültür varlıklarını kullanarak koruma diğer bir ifadeyle yeniden işlevlendirerek yerine getirilmektedir. Ancak taşınmaz bir kültür varlığının korunması ya da yeniden işlevlendirilerek ekonomiye kazandırılması için fon kaynaklarına, mali destek ve teşviklere ihtiyaç duyulmaktadır. Türkiye’de kültür varlıkları devlet malı niteliğindedir ve bu varlıkların korunmasından ve korumanın finansmanından birincil derecede sorumlu devlettir. Türkiye’de taşınmaz kültür varlıklarının korunmasında uluslararası yasal düzenlemelerin yanında en temel ulusal yasal düzenleme 2863 sayılı kanun yer almaktadır. Taşınmaz kültür varlıklarının korunmasında en temel ulusal fon kaynaklarını 2863 sayılı kanunla sırasıyla Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından sağlanan yardım, teşvik ve fonlar, yerel yönetimler tarafından sağlanan yardım, teşvi006B ve fonlar ve özel sektör tarafından sağlanan yardım ve fonlar oluşturmaktadır. Ancak Türkiye’nin sayısız taşınmaz kültür varlığına sahip olduğu düşünüldüğünde bu varlıkların koruma altına alınması, yaşatılarak korunması ve yeniden işlevlendirilerek kullanılması için büyük fon kaynağına ihtiyaç duyulmakta ve özkaynaklar yetersiz kalabilmektedir. 1994 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesine giren Safranbolu da Türkiye’de yer alan birçok yer gibi birçok medeniyete ev sahipliği yapmış kültürel miras bakımından oldukça zengin bir kenttir. Ancak Türkiye’deki fon kaynakları ve/veya gönüllü tasarruflar Safranbolu gibi turizmin yeni geliştiği küçük yerlerde taşınmaz kültür varlıklarının yaşatılarak korunmasında yetersiz kalabilmektedir. Bu noktada çalışmanın temel amacı taşınmaz kültür varlıklarının yeniden işlevlendirilerek hem bireylerin, hem bölge hem de ülke ekonomisine yararlı hale getirilebilmesi için hangi teşvik, yardım ve fondan yararlanılarak uygun finansman sağlanacağını belirlemektir. Ayrıca korumanın finansmanı ile ilgili çalışmaların çok az sayıda olması nedeniyle literatür boşluğunu gidermek çalışmanın alt amacı olarak belirlenmiştir. Bu amaçla Safranbolu’da nitel araştırma yöntemlerinden biri olan örnek olay incelemesi yapılmış ve bölgede yer alan belli başlı taşınmaz kültür varlıklarının yeniden işlevlendirilmesinde yararlanılan fon kaynakları incelenmiştir. Elde edilen bulgulara göre Safranbolu’da yer alan taşınmaz kültür varlıklarının korunmasında yerel yönetimin sağladığı teşvik, yardım ve fonlardan yararlanılmış ve ihale yoluyla koruma özel şirketlere verilmiştir. Safranbolu’da her ne kadar yeniden işlevlendirilerek koruma altına alınan taşınmaz kültür varlığı olsa da hala ekonomiye kazandırılmayı bekleyen birçok kültür varlığı olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

ABSTRACT Turkey, seen as the cradle of civilizations, has been inhabited since the Paleolithic age and has hosted many civilizations and is very rich in terms of cultural heritage. The protection of these heritage elements, which are considered world heritage, is very important both universally and as a tourist attraction. Especially when evaluated in terms of tangible cultural heritage, the concept of conservation is generally carried out by using immovable cultural assets, in other words by refunctioning them. However, funding sources, financial support and incentives are needed to preserve an immovable cultural property or to repurpose it and bring it into the economy. In Turkey, cultural assets are state property and therefore the state is primarily responsible for the protection and financing of these assets. In addition to international legal regulations, the most basic national legal regulation in the protection of immovable cultural assets in Turkey is Law No. 2863. The most basic national fund sources for the protection of immovable cultural assets are the incentive aid and funds provided by the Ministry of Culture and Tourism, the incentive aid and funds provided by local governments, and the aid and funds provided by the private sector, respectively, under Law No. 2863. However, considering that Turkey has numerous immovable cultural assets, large funds are needed to protect, preserve and reuse these assets, and equity capital may be insufficient. Safranbolu, which was included in the UNESCO World Heritage List in 1994, is a city rich in cultural heritage that has hosted many civilizations, like many places in Turkey. However, funding sources and/or voluntary savings in Turkey may be insufficient to preserve and preserve immovable cultural assets in small places where tourism has newly developed, such as Safranbolu. At this point, the main purpose of the study is to determine which incentives, aid and funds will be used to provide appropriate financing in order to re-function immovable cultural assets and make them useful for individuals, the region and the country's economy. In addition, since there are very few studies on conservation financing, filling the literature gap was determined as the sub-aim of the study. For this purpose, a case study, one of the qualitative research methods, was conducted in Safranbolu and the funding sources used in the reuse of major immovable cultural assets in the region were examined. According to the findings, the incentives, aid and funds provided by the local government were used in the protection of immovable cultural assets in Safranbolu, and the protection was given to private companies through tender. Although there are immovable cultural assets in Safranbolu that have been re-functioned and protected, it has been concluded that there are still many cultural assets waiting to be brought into the economy.