Osmanlı’da Liberalizm Düşüncesi

Abstract

ÖZ Liberalizm, bireysel özgürlük, özel mülkiyet, hukukun üstünlüğü ve sınırlı devlet gücü gibi temel prensiplere dayalı bir siyasal ve ekonomik düşünce sistemidir. Batı’da ortaya çıkan bu düşünce akımı, Osmanlı İmparatorluğu’nda da etkilerini göstermiş, ancak yerel koşullar ve kültürel dinamiklerle yoğrularak özgün bir nitelik kazanmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nda liberal düşüncenin kökenleri, Tanzimat Reformları’na ve Meşrutiyet hareketlerine dayanmaktadır. Tanzimat Dönemi, 19. yüzyılın ortalarında başlayan bir dizi reform hareketidir ve bu dönemde devlet, hukukun üstünlüğü, eşitlik ve özgürlük gibi liberal prensipleri benimsemeye yönelik adımlar atmıştır. Bu reformlar, Osmanlı toplumunda liberal düşüncenin filizlenmesine zemin hazırlamıştır. Osmanlı liberal düşünürleri arasında öne çıkan isimler, Ali Ağaoğlu, Prens Sabahaddin ve Fethi Okyar’dır. Bu düşünürler, bireysel özgürlük, eşitlik ve adalet gibi liberal değerleri savunmuş ve Osmanlı toplumunu modernleşme yolunda ileri taşımaya çalışmışlardır. Ayrıca, II. Meşrutiyet’in ilanı (1908) liberal düşüncenin daha geniş kitlelere ulaşmasını sağlamış ve bu dönemde çeşitli liberal kuruluşlar ortaya çıkmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’ndaki liberal düşüncenin somut bir ifadesi, Meşrutiyet döneminde ortaya çıkan liberal kuruluşlar aracılığıyla gerçekleşmiştir. Serbest Fırka, Osmanlı Ahrar Fırkası gibi partiler, Osmanlı toplumunda liberal düşüncenin temsilcisi olmuş ve farklı kesimlerden destek görmüştür. Bu kuruluşlar, liberal değerleri savunarak Osmanlı İmparatorluğu’nun siyasi sahnesinde önemli bir etkiye sahip olmuştur.

ABSTRACT Liberalism is a political and economic ideology based on fundamental principles such as individual freedom, private property, the rule of law, and limited state power. This ideological movement, originating in the West, also manifested its influences in the Ottoman Empire; however, it acquired a distinctive character through local conditions and cultural dynamics. The roots of liberal thought in the Ottoman Empire can be traced back to the Tanzimat Reforms and Constitutional movements. The Tanzimat Period, which began in the mid-19th century, encompassed a series of reform movements, during which the state took steps towards embracing liberal principles such as the rule of law, equality, and freedom. These reforms laid the groundwork for the emergence of liberal thought in Ottoman society. Prominent figures among Ottoman liberal thinkers include Ali Ağaoğlu, Prens Sabahaddin, and Fethi Okyar. These thinkers advocated for individual freedom, equality, and justice, aiming to propel Ottoman society towards modernization. Furthermore, the declaration of the Second Constitutional Era in 1908 facilitated the broader dissemination of liberal thought, leading to the emergence of various liberal organizations during this period. Concrete expressions of liberal thought in the Ottoman Empire materialized through liberal organizations that surfaced during the Constitutional Era. Parties like the Serbest Fırka and the Ottoman Ahrar Fırkası became representatives of liberal thought in Ottoman society, garnering support from diverse segments. These organizations played a significant role in the Ottoman political scene by championing liberal values.