SOSYAL BASKINLIK TEORİSİ BAĞLAMINDA KULLANICILARIN KONUT TERCİHLERİNE YÖNELİK BİR ARAŞTIRMA

Abstract

ÖZET

Geçmişten günümüze kadar süregelmiş toplumsal katmanlaşma, Sanayi Devrimi sonrasında modern toplumun ana şekillendiricilerinden biri olmuştur. Toplumsal hayatın neredeyse her noktasında izleri görülen toplumsal hiyerarşi, birçok sosyoloji temelli teoriye konu olmuş, toplumsal hiyerarşinin farklı alanlardaki izleri araştırılmıştır. Hiyerarşiyi araştıran teorilere örnek olarak verilebilecek Sağ Kanat Yetkeciliği (Right-Wing Authoritarianism), Sosyal Kimlik Kuramı (Social Identity Theory) ve beraberinde Kendini Sınıflandırma Kuramı (Self-Categorization Theory), ve Sistemi Meşrulaştırma Kuramı (System Justification Theory) çalışma kapsamında kısaca tanıtılmış, alan literatürü hakkında genel bir çerçeve çizilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın odaklanacağı kuram olarak ise Sosyal Baskınlık Teorisi seçilmiştir. Toplumdaki bütün değerlerin kişilerin hiyerarşik konumlarıyla doğru orantılı olarak paylaşıldığını söyleyen teori, insan topluluklarının neden grup temelli hiyerarşiler olarak şekillendiğini inceleyerek, insanlığın gerçekliği olan ırkçılık, ataerkillik gibi olgular konusunda anlayışımızı derinleştirmeyi amaçlamaktadır. Bu kapsamda teori, kişilerin grup temelli baskınlık konusundaki genel isteklerini ifade eden Sosyal Baskınlık Yönelimi kavramını ortaya atmıştır. Bu yönelimi ölçmek için ise 16 maddelik Sosyal Baskınlık Yönelimi Ölçeği ortaya koyulmuştur. Bu çalışmaya, teorinin öne sürdüğü şekilde toplumda yer alan bütün değerlerin dağılımı kişilerin toplumsal konumları ile ilgiliyse, bireylerin yaşamakta oldukları ve ideal olduğunu düşündükleri konut şeklinin de toplumsal hiyerarşiden etkileniyor olacağı hipotezi ile başlanmıştır. Çalışma kapsamında toplumdaki bütün bireylerin sahip olduğu, yaşam alanları olan konut mekanının toplumsal hiyerarşiden nasıl etkilendiği araştırılmıştır. Bu amaçla ilk bölümü demografik kısım, ikincisi Sosyal Baskınlık Yönelimi Ölçeği, üçüncüsü kişilerin halihazırda yaşadıkları konut ve dördüncüsü de kişilerin ideal olduğunu düşündükleri konut hakkında bilgi toplayan dört bölümlü bir anket hazırlanmış ve bu anket farklı kültürel, sosyal, ekonomik arka plana, dolayısıyla farklı sosyal baskınlık yönelimlerine sahip 464 katılımcıya uygulanmıştır. Anket verileri SPSS (Statistical Package for Social Sciences) programı ile analiz edilmiş, kişilerin sosyal baskınlık yönelimlerinin konut tercihlerini ve halihazırdaki yaşam alanlarını nasıl etkilediği gibi noktalar araştırılmıştır. Bu araştırma sonucunda toplumsal eşitsizliğin konut mekanında da yansımasını bulduğu görülmüş ve mekanın tasarımcısı olan mimarın toplumsal hiyerarşideki etkisi, günümüzün konut bağlamında yükselen trendi olan kapalı siteler gibi olguların bu çerçevede nerede durduğu konuları tartışılmıştır.

ABSTRACT

Social stratification, which is an ongoing reality from ancient history, has been one of the main shapers of modern society after the Industrial Revolution. Social hierarchy, whose traces can be seen in every aspect of social life, has been the subject of many sociology-based theories; and those theories investigate the traces of social hierarchy in different contexts. Right-Wing Authoritarianism, Social Identity Theory, Self-Categorization Theory, and System Justification Theory are examples of theories that focus on hierarchy. The theories are briefly introduced within the scope of the study, and it was aimed to draw a general framework for the field literature. The theory that is focused on in this study is the Social Dominance Theory. The theory, which states that all values in society are shared in direct proportion to people's hierarchical positions, aims to deepen our understanding of phenomena such as racism and patriarchy, which are the reality of humanity, by examining why human communities are shaped as group-based hierarchies. In this context, the theory introduced the concept of Social Dominance Orientation, which expresses people's general desire for group-based dominance. To measure this orientation, the 16-item Social Dominance Orientation Scale was introduced. This study started with the hypothesis that if the distribution of all values in society is related to people's social positions, as the theory puts it, the type of housing that people live in, and think is ideal will also be affected by the social hierarchy. Within the scope of the study, it was investigated how the residential space, which is the living space of all individuals in the society, is affected by the social hierarchy. For this purpose, a four-part survey was prepared. The first part collects demographic information, the second part is the Social Dominance Orientation Scale, the third is about the house where people currently live, and the fourth is about the house that people think is ideal. The survey was applied to 464 participants with different orientations and the data were examined with the SPSS (Statistical Package for Social Sciences) program, and questions like how people's social dominance orientations affected their housing preferences and current living spaces were investigated. As a result of this research, it is seen that social inequality was also found its reflection in the residential space. In the light of those results, the impact of the designer, the architect in the social hierarchy, and the trending phenomena called gated communities were discussed.