El Sanatlarında Ticarileştirme ve Sürdürülebilir Kültürel Miras Turizmi İlişkisi

Abstract

ÖZ Ticarileştirme, ürünlerin alım satımı ile ilgili yapılan pazarlama ve ticari faaliyetleri kapsamaktadır. Turizm endüstrisi açısından değerlendirildiğinde, söz konusu ticarileştirme faaliyetleri özellikle gelenek, görenekler ve el sanatları gibi kültürel öğelerin korunması ve devamlılığı için bir tehdit oluşturabilmektedir. Bu doğrultuda el sanatlarının orijinaline uygun olmadan yalnızca kar odaklı bir yaklaşımla ticarileştirilmesi kültürel bozulmaya sebebiyet vermekte ve kaliteyi düşürmektedir. Bir toplumun kültürel kimliğinin bir parçasını oluşturan el sanatları o toplumun ulusal ve uluslararası turizm pazarında yer almasına aracılık ederken; turizm faaliyetlerinin sürdürülebilirliği bakımından da önem taşımaktadır. Somut ve somut olmayan kültürel mirası temel alan kültürel miras turizmi yalnızca ekonomik boyutu olan bir turizm faaliyeti olarak düşünülmemeli; kültürel mirasın korunmasına, yaşatılmasına ve gelecek nesillere aktarılmasına katkıda bulunan bir turizm çeşidi olarak da bilinmelidir. Bu doğrultuda el sanatlarının aslına uygun olarak yapılması, geliştirilmesi, tanıtılması ve korunması sürdürülebilir kültürel miras turizmi için kayda değer katkıda bulunmaktadır. Araştırmanın amacı, kültürel mirasın önemli bir bileşenini oluşturan el sanatlarının ticarileştirilmesi ile kültürel miras turizminin sürdürülebilirliği arasındaki ilişkiyi incelemektir. Araştırmanın uygulama alanı olarak 1994 yılında UNESCO tarafından Dünya Miras Listesi’ne dâhil edilen Safranbolu belirlenmiştir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden yarı yapılandırılmış mülakat tekniği ve fenomenoloji araştırma deseni kullanılmıştır. Yarı yapılandırılmış mülakat formu aracılığı ile yüz yüze toplanan veriler nitel veri analiz programı MAXQDA ile yorumlanmıştır. Araştırma sonucunda; Safranbolu’da el sanatlarına ve zanaatkarlığa olan ilgi düzeyinin yüksek olduğu ve el sanatı ürünlerinin yörenin tanımına ve turizmden elde edilen gelire katkı sağladığı belirtilmekle beraber; el sanatı ürünlerinin yapımının fabrikasyon ürünlere göre daha fazla zaman alması, üretim aşamasında özgünlükten ve Türk kültürünü yansıtan ögelerden zaman zaman uzaklaşılması ve fiyatının diğer ürünlere göre daha yüksek olması gibi sebeplerle ticari ürün olarak kullanılmasında ve pazarlanmasında bazı problemler yaşandığı dile getirilmiştir. Ayrıca, yörede icra edilen el sanatlarının geleceğe taşınabilmesi için devlet ve yerel yönetimlerin zanaatkarları daha çok desteklemesi ve usta-çırak ilişkisinin özendirilmesi gerektiği de vurgulanmıştır.

ABSTRACT Commercialization covers marketing and commercial activities related to the purchase and sale of products. From the point of view of the tourism industry, such commercialization activities may pose a threat to the preservation and continuity of cultural elements, traditions, customs and crafts. In this sense, merely a profit-oriented approach to the commercialization of handicrafts, rather than the original, causes cultural degradation and reduces quality. Handicrafts, which forms part of a society's cultural identity, facilitate its participation in the national and international tourism markets, but are also important for the sustainability of tourism activities. Cultural heritage tourism, based on tangible and intangible cultural heritage, should not be seen only as a tourism activity with an economic dimension; it should also be known as a form of tourism that contributes to the preservation, revitalization and transmission of cultural patrimony to future generations. In this regard, the genuine manufacture, development, promotion and preservation of handicrafts is a significant contribution to sustainable cultural heritage tourism. The aim of the study is to examine the relationship between the commercialization of handicrafts, which is an important component of cultural heritage, and the sustainability of heritage tourism. The research was carried out at Safranbolu, a UNESCO World Heritage Site in 1994. The study used semi-structured conversation technique and phenomenology research pattern from qualitative research methods. The data collected face-to-face through the semi-constructed interview form was interpreted with the qualitative data analysis program MAXQDA. The research concluded that there was a high level of interest in handicrafts and craftsmen in Safranbolu, and that the handicrafts contributed to the definition of the site and to the income derived from tourism, and there were some problems in the use and marketing of handicrafts as commercial products for reasons such as the fact that the manufacture of the products took more time than the manufacturing, the distancing from originality in the production phase and from objects reflecting Turkish culture at times and the higher price compared to other products. It also stressed the need for the state and local governments to provide greater support to the craftsmen and to foster the master-apprentice relationship in order for the local handicrafts to move to the future