ÇEVRİMİÇİ YEMEK SİPARİŞİNDE VERİ MADENCİLİĞİ VE İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER İLE TÜKETİCİ ALGI VE BEKLENTİLERİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLERİN ARAŞTIRILMASI

Abstract

ÖZET

Bu çalışmada, özellikle pandemi döneminde yaygınlaşan ve önemi artan Çevrimiçi Yemek Siparişi (ÇYS) süreci ele alınmıştır. Bu sürece sipariş aşamasının kolaylığı, müşteri bilgilerinin gizliliği, hızlı teslimat vb. kişiden kişiye önem derecesi değişen birçok faktör etki etmektedir. Veri madenciliği ve istatistiksel yöntemler kullanılarak, bu çalışma alanı içerisindeki değerli ve gizli bilgilerin keşfedilmesi sağlanmıştır. Bu bağlamda 911 katılımcıya anket uygulanmıştır. Anket, demografik özellikler ve Likert tipi sorular olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısımda veri madenciliği ile katılımcıların demografik özellikleri analiz edilmiştir. İkinci kısımda istatistiksel yöntemler kullanılarak betimsel istatistik ve faktör sayısı belirlenmiştir.

Bu çalışmanın birinci bölümünde, veri madenciliğinin sınıflandırıcı modellerinden birisi olan Karar Ağaçları (CHAID & CART) ile müşterilerin ÇYS verme kararını en çok etkileyen faktör analiz edilmiştir. İkinci bölümünde, betimsel istatistikler, geçerlilik, güvenilirlik ve Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) gibi istatistiksel yöntemler kullanılarak müşterilerin Likert tipi ölçek soruları üzerinde gereken analizler yapılmış ve kaç tane faktör oluştuğu belirlenmiştir.

CHAID ve CART analizlerine göre, katılımcıların ÇYS verme kararını en iyi açıklayan değişkenin “Günlük İnternet Kullanma Ortalama Süresi (GİKOS)” olduğu tespit edilmiştir. Bu durumda, katılımcıların GİKOS değeri arttıkça ÇYS verme olasılıklarının anlamlı bir şekilde arttığı görülmüştür. AFA analizi sonuçlarına göre üç faktörün belirlendiği ortaya konulmuştur. Bu üç faktör; “Kullanım Kolaylığı ve Görsel Çekicilik”, “Güvenlik ve İletişim” ve “Ürün ve Hizmet Kalitesi” olarak adlandırılmıştır. “Kullanım Kolaylığı ve Görsel Çekicilik” faktörü diğer faktörler arasında en anlamlı değişken olarak kabul edilmiştir. Bu faktörler, ÇYS deneyiminin farklı yönlerini temsil etmektedir ve işletmelerin bu faktörleri geliştirmeye odaklanarak, kullanıcı memnuniyetini artırma potansiyeline sahip olduklarını göstermektedir. Bu sonuçlar, ÇYS siteleri/uygulamaları ve işletmeler için, stratejik geliştirmeler yaparken rehberlik sağlayacaktır.

ABSTRACT

In this study, the Online Food Ordering (OFO) process, which has become widespread and gained significance especially during the pandemic period, is addressed. Factors such as the ease of the ordering process, customer information privacy, and fast delivery, which vary in importance from person to person, play a crucial role in this process. Using data mining and statistical methods, the exploration of valuable and confidential information within this research area has been facilitated. In this context, a survey was conducted with 911 participants. The survey consists of two parts: the first part analyzes the demographic characteristics of the participants using Data Mining. In the second part, descriptive statistics and the determination of the factor number are carried out using statistical methods.

In the first part of this study, Decision Trees (CHAID & CART), one of the classification models in data mining, were employed to analyze the factors that most influence customers' decisions to place Online Food Ordering (OFO). In the second part, necessary analyses were conducted on customers' Likert-type scale questions using statistical methods such as descriptive statistics, validity, reliability, and Exploratory Factor Analysis (EFA), determining the number of factors involved.

According to the CHAID and CART analyses, it has been determined that the variable “Average Daily Internet Usage Time (ADIUT)” best explains participants' decision to place Online Food Ordering (OFO). In this case, it has been observed that as the ADIUT value of participants increases, the probability of placing OFO significantly increases. According to the results of Exploratory Factor Analysis (EFA), three factors have been identified: “Ease of Use and Visual Appeal”, “Security and Communication” and “Product and Service Quality”. “Ease of Use and Visual Appeal” factor was accepted as the most significant variable among the other factors. These factors represent different aspects of the OFO experience, indicating that businesses have the potential to increase user satisfaction by focusing on improving these factors. These results will provide guidance for strategic improvements for OFO websites/applications and businesses.