Ulupamir Kırgızlarının Halk Kültüründe Giyim Kuşam Geleneği

Abstract

ÖZ Giyim; insan bedenini örten giysilerin ve bu giysileri bütünleyen aksesuarların kullanma biçimine denir. İnsanoğlu dünyada var olduğu andan itibaren giyinme gereksinimi duymuştur. Giyim kuşam ilk olarak bir örtünme, insan bedenini kapatma kaygısı olarak düşünülmüştür. İnsanlar diğer canlılardan farklı olarak giyinmek zorundadır. Giyim kuşam soğuktan, sıcaktan, yağmur vb. doğa olaylarından korunmak amaçlı kullanılmıştır. İnsanlar doğanın onlara sunduğu koşullara uygun giyinmek durumunda kalmıştır. Doğa şartları insanların geçim kaynaklarını da belirlemiştir. İnsanların meslekleri, yaşadıkları coğrafya, inançlar giyim kuşam kültürünün oluşmasında etkili olmuştur. Zamanla toplumların kendilerine özgü giyim kuşam gelenekleri oluşmaya başlamıştır. Giyim kuşam geleneği; toplumlara, kültürlere göre benzerlikler ve farklılıklar gösterir. Toplumların giyim kuşamı; çok eski zamanlardan itibaren yaşanılan çevreye, sosyal yaşama ve inançlarına göre şekillenmiş ve zaman içinde değişime de uğramıştır. Türklerde giyim kuşam kültürü kişinin yalnızca yaptığı işi değil, aynı zamanda kişinin toplumdaki statüsünü, makamını, medeniyetini, milletini, bölgesini, duygu ve düşüncelerini göstermektedir. Türklerin bir kolu olan Kırgız Türkleri de kendilerine özgü bir giyim kuşam geleneği ile öne çıkmaktadır. Kırgız Türklerinin giyim kuşam geleneğini tarihi ve milli özelliklerinden ayrı düşünmemek gerekir. Kırgız Türklerinin hayat tarzı, yaşanılan coğrafyanın doğası, halkın geçim kaynakları ve ticari ilişkiler milli bir giyim kuşamın oluşmasında ve gelişmesinde etkili olmuştur. 1982 yılında Türkiye’ye göç eden ve Van ilinin Erciş ilçesi Ulupamir köyünde yaşayan Kırgız Türklerinin giyim kuşam kültürüne, bu kültüre bağlılığına ve zaman içinde giyim kuşamda meydana gelen değişimlere bu çalışmada yer verilmiştir. Bu çalışmada, Van ili Erciş ilçesi Ulupamir köyünde yaşayan Kırgız Türklerinin geleneksel giyim kuşam özellikleri hakkında bilgiler toplamak ve bu özellikleri halk bilimi perspektifinde sunarak yeni araştırmacılara rehberlik etmek amaçlanmıştır. Bu tezde Ulupamir köyünde yaşayan Kırgız Türklerinin geleneksel giyim kuşaklarını tanımlamak; belirlenen giyim kuşak araç gereçlerini ne zaman, ne sıklıkta, nerede ve hangi amaçla kullandıklarını belirlemek; bu geleneksel giyim kuşamlarının Türk halk bilimi ve kültürü içindeki önemini ve yerini ortaya koymak hedeflenmiştir. Türkiye’ye 1982 yılında Afganistan’ın Pamir Yaylasından göç eden ve 1987 yılında Ulupamir köyüne yerleştirilen Kırgız Türklerinin giyim kuşam geleneği araştırılmıştır. Yıllar içerisinde giyim kuşam geleneğinde var olan değişimler ortaya konulmuştur.

ABSTRACT Clothing refers to the manner of using garments that cover the human body and complementing these garments with accessories. From the moment human beings have existed on earth, they have felt the need to dress. Initially, clothing was considered as a means of covering and protecting the human body. Unlike other creatures, humans are required to dress. Clothing has been used for protection against cold, heat, rain, and other natural events. People have had to dress according to the conditions provided by nature. Natural conditions have also determined people's livelihoods. The professions of people, the geography they live in, and their beliefs have influenced the formation of clothing culture. Over time, societies have begun to develop their own unique clothing traditions. Clothing tradition varies and differs according to societies and cultures. The dress of societies has been shaped according to the environment they lived in, their social life, and beliefs from ancient times and has undergone changes over time. In Turkish culture, clothing is not only indicative of one's occupation but also shows a person's status in society, their level of civilization, nationality, region, and their thoughts and feelings. A branch of Turks, the Kyrgyz Turks, also stand out with their unique clothing tradition. The clothing tradition of the Kyrgyz Turks should not be separated from its historical and national characteristics. The lifestyle of the Kyrgyz Turks, the nature of the geography they inhabit, the livelihoods of the people, and commercial relationships have played a significant role in the formation and development of a national style of clothing. The clothing culture of the Kyrgyz Turks who migrated to Turkey in 1982 and settled in the Ulupamir village of Erciş district in Van province, their adherence to this culture, and the changes in clothing over time are discussed in this study. The purpose of this study is to compile information about the traditional clothing characteristics of the Kyrgyz Turks living in Ulupamir village of Erciş district in Van province and to present these characteristics in the context of folk studies to assist new researchers. The objectives of this thesis are to identify the traditional clothing of the Kyrgyz Turks living in Ulupamir village of Erciş district in Van province, to determine how often, where, and for what purpose they use the identified clothing items, and to reveal their importance and place within Turkish folklore and culture. The clothing tradition of the Kyrgyz Turks, who migrated from the Pamir Plateau of Afghanistan to Turkey in 1982 and were settled in Ulupamir village in 1987, has been researched.