Akdeniz Bölgesinde Avokado Ağacının Yetişebileceği Uygun Alanların Belirlenmesi

Abstract

ÖZET Ülkemizde, özellikle Akdeniz Bölgesi’nde son 20 yıldır tarımsal ürün deseninin hızla değişerek tropikal meyvelerin ön plana çıktığı görülmektedir. Tropik karakterli bu meyveler iklim değişikliğinden dolayı ülkemizde yetişmeye başladı düşüncesi yaygın olarak kabul görmektedir. Fakat bölgede ölçüm yapan istasyonların verileri analiz edildiğinde bu düşüncenin doğru olmadığı saptanmıştır. Bu düşünceden hareketle Türkiye’de en yaygın ve en çok bilinen meyve olan avokado bitkisi araştırmanın konu kapsamını oluştururken alan kapsamını Akdeniz Bölgesi olarak seçilmiştir. Bu kapsam çerçevesinde, avokadonun Akdeniz Bölgesi’nde yetişebileceği uygun alanların belirlenmesi ise çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Tarımsal alanda, son yıllarda teknolojinin gelişmesiyle bitki indekslerinde verim tahmin etme model analizleri tercih edilmektedir. Modeller, doğrultusunda yapılan çalışmalar, geleneksel olarak yapılan tahminlerden daha iyi sonuçlar verebilmektedir. Bu çalışmada kullanılan yapay zekâ teknolojisi çalışmanın önemi oluşturmaktadır. Araştırmada nitel ve nicel özellik taşıyan birden fazla yöntem ve analiz kullanıldığından dolayı karma araştırma modeli benimsenmiştir. Araştırmanın kartografik malzemeleri Coğrafi Bilgi Sistemi yazılımı olan ArcGIS 10.4.1 paket programı kullanılarak hazırlanmıştır. Akdeniz Bölgesi’nde ortalama sıcaklık, ortalama minimum sıcaklık, ortalama maksimum sıcaklık, ortalama bağıl nem, toplam yağış, ortalama bulutluluk gibi birçok parametre ile avokado ağacının ekolojik özellikleri sınanmıştır. Ortalama değerler ile yapılan analizlere göre avokado ağacının Akdeniz Bölgesi’nin genelinde yetişebildiği görülmektedir. Fakat analiz verilerine ekstrem minimum sıcaklık, ekstrem maksimum sıcaklık ve ekstrem bağıl nem değerleri dahil edildiğinde ise birçok istasyonun uç değerlerin şiddeti ve sıklık frekansından dolayı elendiği saptanmıştır. Meteorolojik açıdan avokado bitkisinin yetişebileceği muhtemel alanlar tespit edildikten sonra verimlilik durumunun belirlenmesi için AHP yöntemi kullanılarak çok yüksek, yüksek, orta, düşük ve çok düşük olacak şekilde uygunluk analizi yapılmıştır. Akdeniz kıyı çizgisi batıdan doğuya doğru incelendiğinde uygun görülen alanlar; Çalışma alanın batısında, Köyceğiz Gölü’nün çevresi, Fethiye, Dalaman Ovası, Eşen Ovası, Teke Platosu’nun güneyinde Uğrar, Kasaba, Dirgenler, Karadağ ve sahil bandına yakın alanda Akçay ve Alakır çaylarının çevresinde en yüksek, yüksek, orta, düşük ve çok düşük olacak şekilde alanların varlığı tespit edilmiştir. Antalya Ovası’nda, yerleşmelerin görülmediği alanların tamamında, Aksu, Köprü, Manavgat Alanya, Mahmutlar ve Gazipaşa arasında kalan bölgede birçok uygun alanın varlığı tespit edilmiştir. Taşeli platosunun kıyı kesiminde batıdan doğuya doğru, Anamur, Beyreli, Gürleyik, Bozyazı, Aydıncık, Hacıbahattin, Silifke Ovası’nın neredeyse tamamında, Mut oluğunda kuzey-güney hattı boyunca Mersin’e kadar birçok alanda en yüksek, yüksek ve orta düzeyde uygun alanlar görülmektedir. Çalışma sahasının doğusunda, Adana Ovası’nda yerleşim yerinın olmadığı alanların neredeyse tamamında Erzin, Dörtyol, Payas ve İskenderun’un güneyinde bulunan Konacık, Arsuz, Aşağıkepirce ve Büyükdere mevkilerinde uygun alanların olduğu tespit edilmiştir. Nur Dağları’nın doğusunda tektonik çöküntü sahasındaki Amik Ovası’nda güneyden kuzeye doğru neredeyse tamamında uygun alanlar görülürken Kahramanmaraş iline doğru uzanan bu depresyon sahasında kuzeye gittikçe uygun alanların azaldığı ve yetiştirilmesinin riskli olduğu görülmektedir.

ABSTRACT In our country, especially in the Mediterranean Region, it is seen that the agricultural product pattern has changed rapidly in the last 20 years and tropical fruits have come to the fore. The idea that these tropical fruits have started to grow in our country due to climate change is widely accepted. However, when the data of the stations measuring in the region are analysed, it is determined that this idea is not correct. Based on this idea, the avocado plant, which is the most common and well-known fruit in Turkey, was chosen as the subject of the research, while the Mediterranean Region was chosen as the area scope. Within the framework of this scope, the aim of the study is to determine the suitable areas where avocado can grow in the Mediterranean Region. In the agricultural field, with the development of technology in recent years, yield prediction model analyses are preferred in plant indices. Studies carried out in line with the models can give better results than traditional predictions. The artificial intelligence technology used in this study constitutes the importance of the study. Since more than one qualitative and quantitative methods and analyses were used in the study, a mixed research model was adopted. The cartographic materials of the research were prepared using ArcGIS 10.4.1 package programme, which is a Geographic Information System software. The ecological characteristics of the avocado tree were tested with many parameters such as average temperature, average minimum temperature, average maximum temperature, average relative humidity, total precipitation, average cloudiness in the Mediterranean Region. According to the analyses made with average values, it is seen that avocado tree can grow throughout the Mediterranean Region. However, when extreme minimum temperature, extreme maximum temperature and extreme relative humidity values were included in the analysis data, it was found that many stations were eliminated due to the severity and frequency of extreme values. After determining the possible areas where avocado plant can grow in terms of meteorological aspects, suitability analysis was carried out as very high, high, medium, low and very low by using AHP method to determine the productivity status. When the Mediterranean coastline is analysed from west to east, the suitable areas are; In the west of the study area, around Köyceğiz Lake, Fethiye, Dalaman Plain, Eşen Plain, Uğrar, Kasaba, Dirgenler, Karadağ in the south of Teke Plateau, and around Akçay and Alakır streams in the area close to the coastal band, it was determined that there are areas as high, high, medium, low and very low. In the Antalya Plain, in all areas where settlements are not seen, in the region between Aksu, Köprü, Manavgat Alanya, Mahmutlar and Gazipaşa, the existence of many suitable areas has been determined. In the coastal part of the Taşeli plateau, from west to east, Anamur, Beyreli, Gürleyik, Bozyazı, Aydıncık, Hacıbahattin, almost all of the Silifke Plain, along the north-south line in the Mut trough to Mersin, the highest, high and medium suitable areas are seen in many areas. In the east of the study area, almost all of the uninhabited areas in the Adana Plain, Erzin, Dörtyol, Payas and Konacık, Arsuz, Aşağıkepirce and Büyükdere locations in the south of İskenderun were found to have suitable areas. In the Amik Plain in the tectonic depression area east of Nur Mountains, almost all of the suitable areas are seen from south to north, while in this depression area extending towards Kahramanmaraş province, it is seen that suitable areas decrease as you go north and cultivation is risky.