Beyzâvi Tefsiri Üzerine Yapilmiş Arapzâde Haşiyesi’nin Ahzab Ve Sebe Sureleri Çerçevesinde Tahkiki Ve Tefsir Yöntemi

Abstract

ÖZET Çalışma Arapzade’nin Beyzavi tefsiri üzerine yaptığı haşiyesinin tefsir metodu yönünden incelenmesini ve tahkikini kapsamaktadır. bu sebeple araştırma mahtutun tahkikine, eserin yazarının metod ve uslûbunun ortaya çıkarılmasına odaklanır. Çalışma önce haşiyenin önemini ve Beyzavi tefsirini anlamamıza etkisini açıklamaya çalışır. Sonra müfessirin tefsiri üzerine geçmiş dönemlerde yapılmış çalışmaların incelemesi yapılmış, bunlardan önemli ölçüde istifade edilmiştir. müfessir Arapzade'nin Kur'an ayetlerinden ve Hadislerden nasıl istifade ettiği, garip lafızları, belagat nüktelerini nasıl açıkladığı tesbit edilmeye çalışılmıştır. Bununla birlikte Kur'anla ilgili konularda tarihten, fıkıhtan, tasavvuftan, kelamdan, mantıktan istifade şekli örneklerle açıklanmıştır, Bu çalışmada şu tesbitlere ulaşıldığı ifade edilebilir: Arapzade Haşiyesinde hem rivayet hem de dirayet yöntemini ustalıkla kullanmıştır. Osmanlı dönemi klasik tefsir yöntemlerinden olan nahiv, belâgat ve mantık ağırlıklı bir yöntem sergilemiştir. Konu itibariyle Siyer-i Nebi'den Fıkıh'tan, Kelam'dan, az da olsa Tasavvuf'tan istifade ederek açıklamalarını zenginleştirmiş, Kur'an'ı anlamanın ancak ilgili ilimleri bütünüyle bilmekle mümkün olacağı gerçeğini gözler önüne sermiştir. Yine de bu çalışma Arapzade'nin tam olarak anlaşıldığı iddiasında değildir. Belki onunla ilgili araştırma yapmak isteyenlere önemli fikirler verebileceği umulmaktadır. Bizden önce Arapzade'nin inceleme konumuz olan mahtut haşiyesine yönelik çalışmalar yapılmış olmakla birlikte tatmin edici bilgiler ihtiva etmediği ve mahtutun tamamı yerine belirli surelere odaklanıldığı görülür. Bu durumda mahtutun incelenmeyen surelerinin ele alınmasını, keşfedilmeyen yönlerinin keşfini, detaylı incelemenin yapılmadığı hususların tekrar gözden geçirilmesini zorunlu kılmıştır. Bir mahtut incelemesi olması sebebiyle önce mahtutun ilgili surelerinin tahkiki yapılmış sonra mahtutun ihtiva ettiği bilimler, yöntemler, üslûp özellikleri tesbit edilmeye çalışılmıştır.

ABSTRACT The study examines and verifies Arabzadeh's marginalia on the Baydawi commentary in terms of the commentary's methodology. For this reason, the research focuses on studying the topic and revealing its style and the style of the work's author. The study first attempts to explain the importance of the marginalia and its impact on our understanding of Baydawi's interpretation. Previous studies on the interpretations of interpreters have been reviewed and utilized. An attempt was made to determine the extent of Arabzadeh's benefit from Quranic verses and Hadiths and how to explain obscure words and rhetorical nuances. In addition, it explains how history, jurisprudence, Sufism, theology, and logic were used in matters related to the Quran with examples. Despite the existence of studies on Arabzadeh's manuscript marginalia, which is the subject of our study, it appears that they do not contain satisfactory information and focus on specific Surahs instead of the entire manuscript. In this case, it became necessary to examine the Surahs of the manuscript that have not been examined, to discover unexplored aspects, and to revisit issues that have not been thoroughly researched. Since it is a study of the manuscript, the relevant Surahs were first studied, and then an attempt was made to identify the sciences, methods, and stylistic features of the manuscript. It can be said that the following results were achieved in this study: Arabzadeh skillfully used narrative techniques and insight in his explanation. Grammar, one of the classical interpretation methods in the Ottoman period, showed a style that relies on rhetoric and logic. In terms of content, his interpretations were enriched by drawing from the Prophet's biography, jurisprudence, theology, and to some extent, Sufism, revealing that understanding the Quran can only be achieved through a comprehensive knowledge of the relevant sciences. However, this study does not claim to fully understand Arabzadeh. It is hoped that it will provide important ideas for those who wish to conduct research on him.