مقارنه بين تفسيري جامع البيان للطبري ومفاتيح الغيب للرازي من حيث الأسلوب والاعتماد على المأثور "جزء عم أنموذجاً"

Abstract

ÖZET Taberi’nin Camiu’l-Beyan ve Razi’nin Mefatihü’l-Gayb Tefsirlerinin Üslup ve Rivayete Bağlılığı Açısından Karşılaştırılması: Amme Cüzü Örneği başlıklı araştırmada Taberî'nin Camiü'l-Beyân ile Râzî'nin Mefatih el-Gayb tefsirleri üslup, rivayetlere dayanma ve iki imamın ilmi ve biyografik açıdan karşılaştırılması kavramı ele alınmıştır. İmam Taberî'nin tefsirinde rivayet yaklaşımını kullandığını dikkate alarak, tefsirinde aklî yaklaşımı kullanan İmam Razi ile karşılaştırılmıştır. Araştırmacı iki imam Taberî ve Râzî arasında tartışmalı sistematik tefsir karşılaştırmasının yapıldığı Amme cüzündeki Kur'an ayetlerinden örnekler çıkarmaya çalışmış, ayrıca onların zikrettiği görüşlere değinmiş ve kolaylık, zorluk, rivayetlere bağlılık ve tefsirde yer alan nahiv konularında ayetlerin kapsamını açıklamıştır. Bu durum aralarında karşıt metodolojiler nedeniyle ortaya çıkan sorunun bir yansımasıdır. Araştırmacı, araştırmasında betimleyici ve tümevarımcı yaklaşımı kullanmış ve bu çalışmada iki müfessirin hayatlarının ve yaşadıkları dönemin siyasi, ekonomik, sosyal ya da dini çeşitli yönleriyle izledikleri tefsir metotlarının izini sürmüştür. Bunun yanı sıra betimleyici ve analitik yaklaşımın, onların tefsirlerinin rivayet, akıl ve mantık açısından durumunu açıklamak, Allah'ın Kitabı'nın Kur'an kelimelerini analiz etmek ve ondan alınan dersleri çıkarmak amacıyla kullanılmıştır. Bunlara ek olarak bu iki tefsiri karşılaştırmayı ve bunlardan okuyucunun tefsirin anlamını kolaylaştıracak açıklayıcı bir ifade ortaya çıkarmayı ve aynı zamanda bu birbirine zıt iki nakli ve akli tefsirleri birbirinden ayırmayı içeren karşılaştırmalı yaklaşım da kullanılmıştır. Bu projenin ilmi, hukuki, tefsiri bir katkısının olmasını, ilmi boşluğu doldurmasını, konusuna hakim olmasını diliyorum. Bu vesile ile araştırmacı Amme cüzünde birbiriyle metot olarak muhalif olan akıl ve nakil ekolleriyle alakalı faydalı ilmi sonuçlar elde etmiştir.

ABSTRACT Comparison of Tabari's Jami al-Bayān and al-Rāzī's Mafatih al-Ghayb in terms of style and reliance on narrations: In this study، the concept of comparing Tabari's Jami al-Bayān and al-Rāzī's Mafatih al-Ghayb tafsīrs in terms of style، reliance on narrations، and the scholarly and biographical aspects of the two imams is discussed. Considering that Imam Tabari used the narration approach in his exegesis، he compared him with Imam Razi who used the rational approach in his exegesis. The researcher has tried to draw examples from the verses of the Qur'an in the Juz of 'Amma، where a controversial systematic comparison of exegesis between the two Imams al-Tabari and al-Rāzī was made، as well as the opinions they mentioned، and explained the scope of the verses in terms of ease، difficulty، dependence on narrations، and the grammatical issues involved in exegesis. This reflects the problem that arose between them due to their opposing methodologies. The researcher used a descriptive and inductive approach in his research and traced the lives of the two commentators and the various political، economic، social، or religious aspects of the period in which they lived and the exegetical methods they followed. In addition، the descriptive and analytical approach was used to explain the status of their exegesis in terms of narration، reason، and logic، to analyze the Qur'anic words of the Book of Allah and to draw lessons from it. In addition to these، the comparative approach was also used، which involved comparing these two exegeses and coming up with an explanatory statement from them that would facilitate the reader's understanding of the meaning of the exegesis، and at the same time distinguishing between these two-opposing transplant (naqli) and rational exegeses. I hope that this project will have a scientific، legal، and exegetical contribution، fill the scientific gap and master its subject. In this way، the researcher obtained useful scientific results regarding the schools of reason and transference، which are in opposition to each other in terms of method.