SAFRANBOLU KONARI GÖLÜ’NÜN HİDROLOJİK VE HİDROJEOLOJİK ÖZELLİKLERİ

Abstract

ÖZET

Bu çalışmada turistik açıdan henüz keşfedilmemiş olan UNESCO Dünya Mirası listesinde yer alan Safranbolu da bulunan Konarı Gölü'nün hidrolojik ve hidrojeolojik özelliklerini saptanması amaçlanmıştır. Bu kapsamda, arazi çalışmalarına ilave olarak, Konarı Gölü ve çevresinde farklı akiferleri temsil eden yeraltısularının, beslenme alanlarını ve yeraltı dolaşım sürelerini belirlemek, içme ve sulama suyu olarak kullanılabilirliklerini değerlendirmek için su kimyası, izotop analizleri ve jeofiziksel ölçümler gerçekleştirilmiştir. Yaklaşık olarak 547 km² yüzölçümüne sahip çalışma alanının temel kayaçları, Prekambriyen metamorfikleri, Ordovisiyen-Devoniyen-Karbonifer şeyl, kumtaşı kireçtaşları ve demir cevherlerinden oluşmaktadır. Bu birimler, Jura-Kretase klastikleri ve Kretase kireçtaşı tarafından örtülmektedir.

Bu birimlerin üzerinde Eosen Karabük Formasyonu klastikleri, Safranbolu Formasyonuna ait kireçtaşı, konglomera ve kumtaşları, Pliyosen Örencik Formasyonu (gölsel kireçtaşı) ve alüvyonlar bulunaktadır. Bölgedeki kireçtaşları genellikle karstik ve birincil akifer özellikleri göstermektedirler.

Çalışma alanında bir göl, üç kaynak, iki kuyu ve bir nehir ölçüm noktasında yağışlı ve kurak dönemlerde yerinde ölçümler ve su örneklemeleri gerçekleştirilmiştir. Suların elektriksel iletkenlik (EC) ve pH değerleri 100-1422 μS/cm ve 5.13-7.91 arasında değişmektedir. Piper Diyagramında, suların çoğunlukla Ca-HCO3 fasiyesinde olduğu, ancak KK-5 Kuyusunun muhtemelen akifer ve akım yollarındaki kükürt minerallerinin oksidasyonu nedeniyle CaSO4 fasiyesinde ve KK-2 Kuyusunun ise muhtemelen katyon değişiminden kaynaklı olarak Na+K-HCO3 fasiyesinde olduğu saptanmıştır. İzotop sonuçları, suların meteorik kökenli olduklarını ve kurak dönemde Eflani Irmağı hariç tüm suların “yarı-modern ve şimdiki beslenimin karışımı” sular olduğunu göstermektedir.

Türk İnsani Tüketimi Amaçlı Sular Yönetmeliği ve Dünya Sağlık Örgütü Standartlarına göre suların çoğunluğunun B, As, Se, Hg konsantrasyonlarının standartları aştığı ve bazı suların ise Al, Mn, Cd ve NH4 konsantrasyonlarının standartları aştığı saptanmıştır. Bu kirliliklerin kaynağının bölgede olası kükürtlü mineral yataklarının varlığı, kayaçlardan doğal yıkanma ve tarımsal faaliyetler sırasında bilinçsiz gübre ve pestisit kullanımı olabileceği düşünülmektedir. Gerçekleştirilen arazi çalışmaları ve analiz sonuçlarına göre Konarı Gölü’nün basınçlı akifer karakteri gösteren bir akiferden beslenen bir göl olduğu saptanmıştır.

ABSTRACT

This study aims to determine the hydrological and hydrogeological characteristics of Konarı Lake, located in Safranbolu, which is listed as a UNESCO World Heritage site and has not yet been explored from a tourism perspective. In addition to fieldwork, water chemistry, isotope analysis, and geophysical measurements were conducted to determine the recharge areas and groundwater flow paths of underground waters representing different aquifers in and around Konarı Lake, as well as to evaluate their usability as drinking and irrigation water. The study area covers approximately 547 km² and is composed of Pre-Cambrian metamorphics, Ordovician-Devonian-Carboniferous shales, sandstone limestones, and iron ores as the bedrock units. These units are overlain by Jurassic-Cretaceous clastics and Cretaceous limestones. Above these units, Eocene Karabük Formation clastics, limestone, conglomerates, sandstones, Pliocene Örencik Formation (lacustrine limestone), and alluviums are present. The limestones in the region generally exhibit karstic and primary aquifer characteristics.

In the study area, measurements and water sampling were carried out at one lake, three springs, two wells, and one river measurement point during rainy and dry periods. The electrical conductivity (EC) and pH values of the waters range from 100-1422 μS/cm and 5.13-7.91, respectively. In the Piper Diagram, it was determined that the waters are mostly in the Ca-HCO3 facies, but the KK-5 Well is likely in the CaSO4 facies due to the oxidation of sulfur minerals in the aquifer and flow paths, and the KK-2 Well is likely in the Na+K-HCO3 facies possibly due to cation exchange. Isotope results indicate that the waters are of meteoric origin and that all waters except for the Eflani River during the dry period are "a mixture of semi-modern and present recharge."

According to the Turkish Regulation on Water Intended for Human Consumption and the World Health Organization Standards, it was determined that the majority of the waters exceed the standards for B, As, Se, and Hg concentrations, and some waters exceed the standards for Al, Mn, Cd, and NH4 concentrations. The possible sources of these contaminations are believed to be the presence of potential sulfur mineral deposits in the region, natural leaching from rocks, and the indiscriminate use of fertilizers and pesticides during agricultural activities. According to the field studies and analysis results, it has been determined that Lake Konarı is a lake fed by an aquifer that has a pressurized aquifer character.