Uluslararası Sistemde Dönüşüm Süreçleri ve Türkiye’nin Batı Blokuna Yönelişi

Abstract

ÖZ

Uluslararası sistem kavramı ve ona ilişkin tarihi arka planı incelemek uluslararası ilişkileri anlamak adına önem arz etmektedir. Çünkü uluslararası ilişkilere ilişkin literatürde mevcut olan kavramların anlaşılması ve onların değişkenliğinin ölçülmesi bu kavrama bağlıdır. Bu kapsamda Vestfalya ile esası koyulan, Viyana sistemiyle geliştirilen ve özellikle Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra oluşturulan Milletler Cemiyeti’yle daha derin ve karmaşık bir evreye giren uluslararası sistem içinde devletler farklı dış politika stratejileri benimsemiştir. Uluslararası sistem içinde zamanla şekillenen Türk dış politikası incelendiğinde Türkiye’nin dönemsel olarak uyguladığı stratejilerinde farklılıklar ortaya çıkmıştır. Özellikle iki dünya savaşı arasındaki dönemde Türkiye tarafsız denge politikasını uygulamaya çalışsa da daha çok Sovyetlerle sürdürülen yakın ilişkilerin bu dönemde etkin olduğu söylenebilir. Ancak söz konusu durum İkinci Dünya Savaşı’ndan hemen sonra değişmeye başlamış ve bunda Sovyetlerin art arda Türkiye’ye gönderdiği notaların büyük etkisi olmuştur. Boğazlar konusunda Türkiye’yi yalnızlaştırmaya çalışan Sovyetler yeri geldiğinde bu konuyu Birleşmiş Milletlere’e taşımış ama istediği sonucu alamamıştır. Bu faktörler ekseninde Türkiye’nin ABD ve Batı’ya yönelimi hız kazanmıştır. Bununla da Türk dış politikasının çok vektörlülük evresi devreye girmiş ve özellikle Soğuk Savaş’ın bitmesinden sonra Türkiye bölgesel rol model olmayı hedeflemiştir.

ABSTRACT Investigating the concept of the international system and its historical background is essential in order to understand international relations. Because understanding the concepts in the literature on international relations and measuring their variability depend on this concept. In this context, states have adopted different foreign policy strategies in the international system that was established with Westphalia, developed with the Vienna system and entered a deeper and more complex phase, especially with the League of Nations established after World War I. When Turkish foreign policy, which has been shaped over time within the international system, is examined within the scope of this study, differences in the strategies of Türkiye have emerged. Although Türkiye tried to implement a neutral balance policy, especially in the period between the two world wars, it can be said that the close relations with the Soviets were more effective in this period. However, the situation began to change immediately after World War II. The notes that the Soviets sent to Türkiye had a great impact on this. The Soviets, who tried to isolate Türkiye on the Straits issue, brought to the UN when necessary, but could not get the result that it planned. In light of these factors, Türkiye’s orientation towards the US and the West has accelerated. With this, the multi-vector phase of Turkish foreign policy has come into play and, especially after the end of the Cold War, Türkiye has aimed to become a regional role model.