Siirt Merkez ve Tillo (Aydınlar) İlçelerinde Karşılaştırmalı Arazi Kullanımı

Abstract

ÖZ

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin Dicle Bölümü’nde yer alan Siirt Merkez ilçesi ile Tillo ilçesinde arazi bölünüşünün tespiti ve arazi kullanımı karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Arazi bölünüşünün tespiti ve arazi kullanımı için büyük ölçüde Corine Projesinden yararlanılmıştır. Corine Projesine göre Siirt Merkez ilçesi ve Tillo ilçelerinde arazi kullanımını etkileyen fiziki faktörler değerlendirilerek, 2000-2018 yıllarına ait değişimler ve bu değişimlerin tespiti, nedeni ve sonuçları üzerinde durulmuş ayrıca geleceğe yönelik öngörülerde bulunulmuştur. Araştırma alanında geniş alan kaplayan plato sahaları büyük ölçüde jips ve kalker gibi litolojik birimler üzerinde oluşmuştur. Sıcak ve kurak iklim özellikleri gösteren sahada kahverengi orman toprakları geniş yer kaplamaktadır. Uzun ve kurak gecen yaz mevsimi sahada meşe (Quercus sups.) türlerinin yayılmasına ortam oluşturmaktadır. Mevsimlik yağışlar oyuntu erozyonuna neden olması yönüyle arazi kabiliyetini etkilemektedir. Bu durum özellikle Botan Çayı Havzası’nda yaygın bir durum olarak ortaya çıkmaktadır. Çalışma sahasının suları Dicle Nehri’nin yan kolu olan Botan Çayı tarafından toplanmaktadır. Bu çay üzerinde Alkumru ve Kirazlık Barajı ile Botan Çayı’nın Dicle Nehrine Karıştığı yerde Ilısu Barajı inşa edilmiştir. Bu barajlardan sulama, ulaşım ve enerji üretiminde yararlanılmaktadır. Araştırma alanının topografya şartları arazi kabiliyeti üzerinde etkilidir. Ayrıca Ilısu Barajının alüvyal sahaları örteceği düşünüldüğünde 1. sınıf arazilerin oldukça sınırlı düzeyde kalmasına neden olmaktadır. Çalışma sahasının bütününde vasıfsız olan 7. sınıf araziler alanın %52 sini kaplamaktadır. Araştırma alanının arazi kullanımının zamansal (2000-2018 yılları) değişimi incelendiğinde Siirt Merkez ilçede tarım alanı, tarım dışı alanlar ile ormanlık ve fundalık alanların oranı artarken; çayır ve mera alanları azalmıştır. Tillo ilçesinde ise tarım alanı ile tarım dışı alanlar artarken; çayır ve mera alanları ile ormanlık ve fundalık alanların oranı azalmıştır. Karşılaştırmalı arazi kullanımı üzerine yapılan bu çalışma SWOT analizi ile zenginleştirilmiştir. Bu değerlendirmede; tarım-hayvancılık ile turizm Tillo ilçesinin güçlü yönleri iken, tarım ve tarıma dayalı sanayi Siirt Merkez ilçenin güçlü yönünü oluşturmaktadır. Ilısu Barajı su doygunluğuna ulaştığında özellikle Siirt Merkez ilçede tarım alanlarının kaybına neden olmakla birlikte sulama imkanının gelişmesiyle yeni tarım alanlarının açılması ve mevcut tarım alanlarının daha verimli kullanımını sağlayacağı düşünülmektedir. Ayrıca Ilısu Barajı’nın; ulaşım, turizm ve balıkçılık gibi sektörlerin gelişimi için fırsatlar doğuracağı öngörülmektedir.

ABSTRACT

The determination of land division and land use in Siirt Central district and Tillo district, located in the Tigris Subregion of the Southeastern Anatolia Region, have been handled comparatively. Corine Project has been used to on a large scale for the determination of land division and land use. According to the Corine Project, the physical factors affecting land use in Siirt Central and Tillo districts were evaluated, and the changes between the years of 2000-2018 and the determination, cause and results of these changes were emphasized and future predictions were made. The plateau areas, which cover a large area in the research area, have formed mostly on lithological units such as gypsum and limestone. The brown forest soils cover a large area in the field, which has warm and dry climate characteristics. The long and dry summer season creates an environment for the oak (Quercus sups.) species to spread in the field. Seasonal rains affect land capability in terms of causing cavity erosion. This situation is especially common in Botan Stream Basin. The waters of the study area are collected by Botan Stream, which is the tributary of the Tigris River. Ilısu Dam was built on this stream where Alkumru and Kirazlık Dam and Botan Stream are mixed with the Tigris River. These dams are used in irrigation, transportation and energy production. Topography conditions of the research area have an important impact on land capability. Also, considering that Ilısu Dam will cover alluvial fields, it causes the 1st class lands to remain at a very limited level. Class 7 lands, which are encased in the entire study area, cover 52% of the area. When the temporal (2000-2018) change of the land use of the research area is analyzed, it is seen that while the ratio of agricultural land, non-agricultural lands and forest and shrub lands in the central district of Siirt increased; meadow and pasture areas have decreased. In Tillo district, while agricultural and non-agricultural areas are increasing; The proportion of meadow and pasture lands and forest and shrub lands has decreased. This study on comparative land use has been enriched with SWOT analysis. In this evaluation; it has been identified while agriculture-animal husbandry and tourism are the strengths of Tillo district, agriculture and agriculture-based industry constitute the strength of the central district of Siirt. When Ilısu Dam reaches water saturation, it is thought that it will cause loss of agricultural areas, especially in Siirt Central district, and with the development of irrigation opportunities, it will be opened new agricultural areas and provide more efficient use of existing agricultural areas. In addition, Ilısu Dam; it is anticipated that it will create new opportunities for the development of sectors such as transportation, tourism and fisheries.