Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin Türkiye’deki Diplomatik Misyonu ve İstihbarat Faaliyetleri (1920-1922)

Abstract

ÖZ 19. yüzyıldan itibaren daimî diplomatik temsilcilikler, modern devletler arasındaki ilişkilerin kurulması, geliştirilmesi ve sürdürülmesi açısında önemi bir yere sahip olmaya başlamıştır. Daimî temsilcilikler, esas görevi olan diplomatik ilişkilerin kurulması görevinden başka, bulundukları ülkede istihbarat bilgilerinin toplanması, derlenmesi ve iletilmesi konusunda da önemli bir role sahip olmuştur. Bu tezde, dış temsilciliklerin istihbarat toplamadaki önemi, Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin (Azerbaycan SSC) Ankara’daki kısa süreli temsilciliği üzerinden ele alınmıştır. Millî mücadelenin başından itibaren gelişmeye başlayan Ankara-Moskova ilişkileri, Azerbaycan SSC misyonunun 21 Ekim 1921 tarihinde Anadolu’ya gelişi ile farklı bir boyuta girmiştir. Misyon, Ankara hükümeti ile olan diplomatik ilişkileri geliştirmesinin yanı sıra Anadolu’daki durum hakkında istihbarat çalışmalarını da yürütmüştür. Bu tez, Azerbaycan SSC’nin Türkiye Büyükelçisi İbrahim Ebilov’un Bakü’deki üstleri ve Kars’taki Konsolosu ile olan yazışmaları kaynak alınarak yazılmıştır. Böylelikle bu çalışmada, diplomatik temsilciliklerin istihbarat toplamada önemli bir role sahip olduğu anlatılmaya çalışılmıştır.

ABSTRACT From the 19th century onwards, permanent diplomatic missions have had an important place in establishing, developing and maintaining relations between modern states. Apart from the main task of establishing diplomatic relations, the permanent missions have also played an important role in the collection, compilation and transmission of intelligence information about the country of residence. In this thesis, the importance of foreign missions in intelligence gathering is discussed through the short-term representative of the Azerbaijan Soviet Socialist Republic (Azerbaijan SSR) in Ankara. Ankara-Moscow relations, which started to develop from the beginning of the Turkish War of Independence, entered a different dimension with the arrival of Azerbaijan SSR mission to Anatolia on October 21, 1921. In addition to developing diplomatic relations with the Ankara government, the mission also conducted intelligence operations on the situation in Anatolia. This thesis is based on the correspondence of Azerbaijan SSR’s Ambassador to Turkey İbrahim Ebilov with his superiors in Baku and his consul in Kars. Thus, in this work, it is tried to be explained that diplomatic missions have an important role in intelligence gathering.