Muhasebe Mesleğinde Haksız Rekabetin Boyutu: Türkiye’de Muhasebe Meslek Mensuplarına Yönelik Bir Araştırma

Abstract

ÖZ Bu araştırmada Türkiye’de serbest olarak mesleki faaliyetlerini sürdüren muhasebe meslek mensuplarının muhasebe mesleğinde haksız rekabet sorununun çözümüne katkı sağlayabileceği düşünülen yasal düzenlemeler ve uygulamaların, sorunun çözümünde ne derece etkin olacağına ilişkin değerlendirmelerinin tespit edilmesi ile haksız rekabet sorununun çözümüne yönelik önerilerinin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Araştırma nicel ve nitel araştırma yöntemlerinin birlikte kullanıldığı karma yöntem araştırma modeline göre düzenlenirken, karma yöntem araştırma desenlerinden yakınsayan paralel desende oluşturulmuştur. Araştırmanın nicel boyutu genel tarama modellerinden ilişkisel tarama modeline uygun olarak tasarlanırken, nitel boyutu ise olgubilim (fenomenoloji) çalışması desenine uygun olarak tasarlanmıştır. Verilerin toplanması amacıyla araştırmacı tarafından geliştirilen “muhasebe mesleğinde haksız rekabet sorununa yönelik çözüm önerileri ölçeği” Türkiye’nin 7 coğrafi bölgesindeki 512 Serbest Muhasebeci (SM) ve Serbest Muhasebeci Mali Müşavir (SMMM) unvanlı meslek mensuplarına Mart 2019-Temmuz 2019 tarihleri arasında gönüllülük esasına göre uygulanmıştır. Nicel veriler, betimsel istatistik yöntemler, bağımsız gruplar T testi (Independent Samples T-Test) tekniği ve tek yönlü varyans analizi (One- Way Anova) tekniği ile analiz edilirken, Anova testinde fark çıkması durumunda çoklu karşılaştırma için Tukey testi kullanılmıştır. Nitel verilerin analizinde ise içerik analizi ve betimsel analiz yöntemiyle veriler çözümlenmiştir. Araştırmada nicel verilerden elde edilen bulgulara göre muhasebe meslek mensuplarının meslekteki haksız rekabet sorununun çözümüne katkı sağlayabileceği düşünülen yasal düzenlemeler ve uygulamalarla ilgili değerlendirmelerinde unvan, mesleki deneyim ve yaş değişkenlerine göre anlamlı bir farklılıklar bulunmazken, cinsiyet, eğitim düzeyi ve mesleği sürdürdüğü bölge değişkenlerine göre anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir. Nitel verilerden elde edilen bulgulara göre meslek mensuplarının haksız rekabet sorununun çözümünde SMMM odalarına, mesleki sınırlamaya, tahsilata, mesleğe girişe, eğitime, devlet denetimine, iş sahiplerine, meslek mensuplarına ve mevzuata yönelik olmak üzere dokuz farklı kategoride, otuz başlık altında toplanan önerilerinin olduğu tespit edilmiştir.

ABSTRACT This study aimed to investigate evaluations of the members of accounting profession in Turkey regarding the extent of legislative regulations and applications that are considered to contribute for the solution of unfair competition effectively in accounting profession and their suggestions over the solution of the issue. While the study was organized according to the mixed method research design, where quantitative and qualitative research methods were both applied, it was composed of converging parallel pattern among mixed method research patterns. Quantitative dimension of the research was designed in accordance with relational screening model of general screening models and qualitative dimension was designed proper to phenomenology work pattern. For collecting data, “solution suggestions scale aimed at unfair competition issue” developed by the researcher was applied in seven regions of Turkey with 512 persons titled Public Accountant (SM) and Certified Public Accountant (SMMM) on a voluntary basis between March - July 2019. While quantitative descriptive statistical methods were analyzed with Independent samples T Test and One-Way Anova, Tukey Test was used for multiple comparison in case of a difference in the Anova Test. Context and descriptive analysis were applied in analyzing qualitative data. According to findings obtained from quantitative data of the research, there was not a significant difference with regard to title, professional experience and age variables in evaluations related to legislative regulations and applications that are considered to contribute the solution for unfair competition issue of employees in accounting profession and significant differences were detected dealing with gender, educational status and regional variables. According to the findings obtained from qualitative data in the research, occupational groups were detected to promote suggestions for the solution of unfair competition issue in nine categories and under thirty titles with regard to SMMM chambers, occupational limitation, revenue, access to profession, education, state supervision, employers, colleagues and legislation.