Kur’ân’da Yetim Kavramı ve Osmanlı Devleti’nde Yetim Kurumları (Bir Kur’ân Kavramının Kurumsallaşması)

Abstract

ÖZ İslam dini, biz insanlara hayatın her alanını tanzim eden muamelat, ahlak ve adalete dair ölçüler belirlemiştir. Bu çerçevede daima insanlar arası sosyal yardımlaşma ve dayanışmayı emretmiştir. Bu emirler tüm insanların hayatlarını düzenleyecek boyuttadır. İnsanlar yaşadığı sürece birbirine muhtaçtır. Muhtaç olanlar, muhtaç olmayanlar için ilâhî bir emanettir. Kimsesizler, dünyada diğer insanlara; diğer insanlar ise ahirette kimsesizlerin duasına muhtaçtır. Allah Kur’ân’da kimsesiz ve kol kanat gerilmesi gereken insanları sıralamıştır. Kur’ân’da kol kanat gerilmesi gereken kimselere yetimler de dâhil edilmiştir. Çalışmada “yetim” kavramından hareketle, bir Kur’ân kavramının kurumsallaşma süreci incelenmiştir. Kur’ân’da yetime dair 22 ayet ayetin olduğu tespit edilmiş olup, bu ayetlerin klasik ve modern dönem tefsirlerinde nasıl yorumlandığına değinilmiştir. Kronolojik olarak geçmişten günümüze yetim kavramının neye karşılık geldiği ortaya konulmuştur. Bu bağlamda yetimlerin Kur’ân’dan önceki değeri ile Allah’ın Kur’ân ile yetime verdiği değer gözler önüne serilmiştir. Çalışmaya konu olan başka bir husus ise Osmanlı Devleti’nin yetimlere yönelik yürüttüğü önemli çalışmalardır. Bu çalışmalar bir Kur’ân kavramı olan “yetim”in kurumsallaşma sürecini bizlere yansıtmıştır. Yetime dair atılan adımlar ve kurulan müesseseler, Osmanlı Devleti’nin İslam Medeniyetine önemli katkılar sağladığını ve bizlere örnek teşkil ettiğini göstermektedir. Çalışma iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde yetim kavramına hangi manaların yüklendiği işlenmesinin akabinde, kavramın Kur’ân’da ne şekilde anlatıldığına dikkat çekilmiştir. Kavram belirlenen tefsirler çerçevesinde incelenmiştir. İkinci bölümde ise, “Yetim Kavramının Kurumsallaşması Bağlamında Osmanlı Devleti’nde Yetim Kurumları” başlığı altında, Osmanlı Dönemi itibariyle yetimin korunması gayesiyle yürütülen bazı faaliyetler ve tesis edilen bazı müesseseler konu edinilmiştir. Faaliyetler ve müesseseler Kur’ân ayetleri bazında incelenmiştir.

ABSTRACT The religion of Islam has established measures for the treatment, morality and justice that regulate every aspect of life to us humans. In this context, it has always ordered social assistance and solidarity among people. These orders are enough to regulate the lives of all people. Human beings are in need of each other as long as they live. The needy is a divine trust for the needy. Orphans, to other people in the world; other people are in need of the prayer of orphans in the Hereafter. In the Qur'an, Allah has outlined the people who need to be stretched or alone. Orphans are also included in the Qur'an for those who need to be stretched. In the study, the process of institutionalization of a Qur'an concept is examined with the concept of “orphan”. It was found that there are 22 verses of orphans in the Qur'an. It is mentioned how these verses are interpreted in classical and modern commentaries. Chronologically, the concept of orphan from the past to the present has been revealed. In this context, the value of the orphans before the Qur'an and the value that Allah gives to the orphan with the Qur'an are revealed. Another issue that is the subject of the study is the important studies carried out by the towards orphans. These studies reflected the institutionalization process of “orphan olan which is a concept of the the steps taken and the institutions established in the orphanage show that the Ottoman Empire made important contributions to the Islamic Civilization and set an example for us. The study consists of two parts. In the first chapter, the meaning of the meaning of orphan is given to the concept of orphan. The concept has been examined within the framework of the exegesis determined. In the second part, Orphans in the Ottoman Empire in the Context of Institutionalization of the Concept of some activities carried out for the protection of the orphan as of the Ottoman period and some institutions established are discussed. Activities and institutions were examined on the basis of Quranic verses.