Kültürel Değerler ve Etik Karar Verme: Libya ve Türk Banka Çalışanlarının Tutumları Üzerine Karşılaştırmalı bir Araştırma

Abstract

ABSTRACT There are many factors that affect employees’ ethical decisions. The factor of cultural values of employees is one of the important factors affecting ethical decision-making. Cultural values that are unique to societies and significantly affect organisational culture vary from country to country and even from region to region. Hofstede, who studied the cultural values of nations, categorised the cultural values in six cultural dimensions. These dimensions, namely distance, masculinity, individuality, uncertainty avoidance, long-term orientation and indulgence, also play important roles in the ethical decision-making process of individuals. In this study conducted to determine the effect of national culture on ethical decision making, the results of an empirical study performed on bank employees in Turkey and Libya are presented. Considering the cultural dimensions of Hofstede, the perceptions of Turkish and Libyan bank employees on ethical decision-making are examined comparatively. Adopting a descriptive research method, a structured questionnaire including the cultural values of Hofstede’s cultural dimensions and ethical decision-making scales were used. The research was carried out on private and public bank employees in Ankara and Tripoli. In the face-to-face survey, 770 usable questionnaires were obtained and the results were analysed using frequency analysis, arithmetic mean, t test, ANOVA test, Regression and Correlation analyses. The results showed that a difference between the cultural values of Turkish and Libyan bank employees exists. These differences arise from the dimensions of Power Distance, Uncertainty Avoidance, Long-Term Orientation and Indulgence. Similarly, Turkish and Libyan bank employees differ significantly in terms of ethical decision-making. The results indicated that there were significant differences between Turkish bank employees in terms of demographic characteristics such as gender, age, education, job position and work experience in terms of the cultural dimensions, while Libyan bank employees’ cultural dimensions differed according to gender, education and work experience. Similarly, there is a significant difference between the ethical decisions of Turkish bank employees and demographic variables such as gender, age and attendance in ethics courses organised in the bank. There is no significant relationship between the demographic characteristics of Libyan employees and ethical decision-making. Correlation and regression analyses showed that there is a weak and/or moderate relationship and effect between cultural dimensions and ethical decision-making. In the Turkish banking sector, these relationships arose from the dimensions of Masculinity, Uncertainty Avoidance, Long-Term Orientation and Indulgence. Regression analysis showed that the Long Term Orientation, Masculinity and Indulgence dimensions have an influence on ethical decision-making. There is a significant statistical relationship between Libyan banking sector employees’ ethical decision-making and perceptions of Power Distance, Masculinity, Uncertainty Avoidance, Long-Term Orientation and Indulgence. Moreover, the Indulgence, Uncertainty Avoidance and Long-Term Orientation dimensions have an effect on ethical decision-making.

ÖZ İşgörenlerin etik karar vermelerini etkileyen pek çok unsur bulunmaktadır. İşgörenin kültürel değerleri etik karar vermeyi etkileyen önemli faktörlerden biridir. Toplumlara özgü olan ve örgüt kültürünü de önemli ölçüde etkileyen kültürel değerler ülkeden ülkeye hatta bölgeden bölgeye farklılık göstermektedir. Ulusların kültürel değerleri üzerine çalışmalar yapan Hofstede, ulusların kültürünü altı kültürel boyutta toplamıştır. Güç mesafesi, erillik, bireysellik, belirsizlikten kaçınma, uzun döneme yönelme ve heveslilik olarak adlandırılan bu boyutlar bireyin etik karar verme sürecinde de önemli rol oynamaktadır. Ulusal kültürün etik karar verme üzerindeki etkisini belirlemek amacıyla gerçekleştirilen bu araştırmada; Türkiye ve Libya banka çalışanları üzerinde yapılan ampirik bir çalışmanın sonuçları paylaşılmaktadır. Hofstede'nin kültürel boyutları da dikkate alınarak Türk ve Libyalı banka çalışanlarının etik karar verme ile ilgili algıları karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Betimsel araştırma yönteminin benimsendiği çalışmada; Hofstede'nin kültürel boyutlarını içeren kültürel değerler ölçeği ile etik karar verme ölçeğini içeren yapısal bir anket formu kullanılmıştır. Araştırma, Ankara ve Trablus'ta faaliyet gösteren özel ve kamu bankalarında çalışan işgörenler üzerinde gerçekleştirilmiş, yüzyüze yapılan anket çalışması sonucunda toplamda 770 kullanılabilir anket elde edilmiş ve sonuçlar frekans analizi, aritmetik ortalama, t testi, Anova testi, Regresyon ve Korelasyon analizleri kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma sonuçları, Türk ve Libyalı banka çalışanlarının kültürel değerleri arasında farklılık olduğunu, bu farklılığın Güç Mesafesi, Belirsizlikten Kaçınma, Uzun Döneme Yönelme ve Heveslilik boyutlarından kaynaklandığını göstermektedir. Benzer şekilde, Türk ve Libyalı banka çalışanları etik karar verme açısından da anlamlı farklılık göstermektedir. Sonuçlar, Türk banka çalışanlarının kültürel boyutlarının cinsiyet, yaş, eğitim durumu, bankadaki görevi ve iş tecrübesi gibi demografik faktörlere göre; Libyalı banka çalışanlarının ise cinsiyet, eğitim durumu ve iş tecrübesine göre farklılık gösterdiğini ortaya koymaktadır. Benzer şekilde, Türk banka çalışanlarının etik kararları ile cinsiyet, yaş gibi demografik faktörler ve bankada düzenlenen etik kurslara katılma arasında anlamlı farklılık bulunmaktadır. Libyalı işgörenlerin demografik nitelikleri ile etik karar vermeleri arasında anlamlı bir ilişki bulunmamaktadır. Yapılan korelasyon ve regresyon analizleri, kültürel boyutlar ve etik karar verme arasında pozitif yönlü zayıf ve/veya orta düzeyde bir ilişki ve etki olduğunu ortaya koymaktadır. Bu ilişki, Türk bankacılık sektöründe Erillik, Belirsizlikten Kaçınma, Uzun Döneme Yönelme, Heveslilik boyutlarından kaynaklanmakta olup yapılan regresyon analizi ise etik karar alma üzerinde Uzun Döneme Yönelme, Erillik ve Heveslilik boyutlarının etkili olduğunu göstermektedir. Libyalı banka sektörü çalışanlarının Güç Mesafesi, Erillik, Belirsizlikten Kaçınma, Uzun Döneme Yönelme ve Heveslilik algıları ile etik karar verme arasında anlamlı bir ilişki bulunmaktadır. Ayrıca, Heveslilik, Belirsizlikten Kaçınma ve Uzun Döneme Yönelme boyutları etik karar verme üzerinde etkilidir.