ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME YÖNTEMLERİ İLE SÜRDÜRÜLEBİLİR TEDARİKÇİ SEÇİMİ: KATI ATIK İŞLEME TESİSİNDE BİR UYGULAMA

Abstract

ÖZET

Bu çalışmada, gelişen teknoloji ve ulaşım sistemleri ile birlikte firmalar için önemli bir kriter haline gelen tedarikçi seçim sürecinin, sürdürülebilir yeşil kriterler ile olan ilişkisinden bahsedilmiştir. Tedarikçi seçimi, çok ölçütlü karar verme yöntemlerinin önemli bir uygulama alanıdır. Günümüzde ortaya çıkan rekabet ortamı, firmaları alacakları kararlarda ve uygulamalarda hızlı hareket etmelerini gerekli hale getirmiştir. Sanayileşme ve teknolojide yaşanan gelişmeler, üretimin ve tüketimin hızla artmasına neden olmaktadır. Bunun bir sonucu olarak hava, su ve toprak hızla kirlenmeye başlamış ve doğa kendini yenilemekte zorlu süreçler yaşamaya başlamıştır. Doğal kaynakların insanoğlu tarafından hızla tüketilmesi, artan nüfus ve buna bağlı olarak artan üretim hızının etkisiyle doğanın dengesinin bozulması, insan sağlığını olumsuz etkilemektedir. Yaşanan olumsuzlukların önüne geçmek için yeşil sürdürülebilirlik düşüncesi günümüzde kendisine önemli bir yer edinmiştir. Çevresel sorunların merkezinde üretim faaliyeti içinde yer alan şirketlerin olduğu görülmektedir. Sürdürülebilir yeşil üretimin temelinde, üretimin ilk aşamasından nihai ürünün son tüketiciye ulaşmasına kadar geçen süreçte çevresel, sosyal ve ekonomik üretim anlayışının çevresel kaygıları dikkate alarak gerçekleşmesi yer almaktadır.

Türkiye’de Çevre ve Şehircilik Bakanlığının 2013 yılı verilerine göre plastik, metal, kompozit, kağıt-karton ve cam atıklarının yıllık toplam miktarı 2.516.093-ton olarak gerçekleşmiştir. Bu atıkların %77’si geri kazanılarak doğadan uzaklaştırılmış ve ekonomiye katkı sağlanmıştır. Doğada serbest olarak bulunan bu atıkların yok olma süresi binlerce yıl sürmektedir.

Daha önce sürdürülebilir yeşil süreçler konusunda literatürde bir çok alanda ve sektörde çalışmalar yapıldığı görülmüştür. Otomotiv, gıda, kimya vb. sektörler bunlara örnek olarak gösterilebilir. Yapılan bu çalışma için, çevresel sorunların çözümünde önemli bir paya sahip olan katı atık geri dönüşüm tesisi seçilmiştir. Sakarya’da bulunan bu tesis, katı atıkların geri dönüşümünü sağlamanın yanında, atıklardan enerji de üreterek ekonomik fayda oluşturmaktadır. Çalışmanın çözüm yöntemi olarak, elde edilen verilerin uygunluğu ve karar analizlerinde önemli bir yere sahip olan Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri tercih edilmiştir. Bu çalışmada karar verme yöntemleri olarak AHP ve Bulanık TOPSIS’den yararlanılmıştır. Birden fazla yöntemle veriler elde edilerek ve karşılaştırmalı analizler yapılarak, sürdürülebilir yeşil tedarik süreci ile ilgili tespit ve öneriler oluşturulmuştur.

ABSTRACT

In this study, the relationship between sustainable green criteria and supplier selection process, which has become an important criterion for companies with developing technology and transportation systems, is mentioned. Supplier selection is an important part of multi-criteria decision-making. Today's competitive environment has made it necessary for companies to act quickly in decisions and practices they will take. Industrialization and advances in technology lead to a rapid increase in production and consumption. As a result of this, air, water and soil started to pollute rapidly and nature began to experience difficult processes of renewing itself.

The rapid depletion of natural resources by human beings and the deterioration of the balance of nature with the effect of increasing population and consequently increasing production speed adversely affect human health. The idea of green sustainability has gained an important place today in order to prevent the negative effects. At the center of environmental problems, it is seen that the companies involved in production activities. The basis of sustainable green production is the realization of environmental, social and economic production approach by taking environmental concerns into consideration in the process from the first stage of production to the final consumer.

According to data from 2013, the Ministry of Environment and Urban Planning in Turkey plastic, metal, composite, the total annual amount of paper-cardboard and glass waste was recorded as 2,516,093 tons. 77% of these wastes were recovered and removed from the nature and contributed to the economy. These wastes, which are freely available in nature, take thousands of years to disappear.

Previous studies on sustainable green processes have been conducted in many fields and sectors in the literature. Automotive, food, chemical etc. sectors can be cited as examples. For this study, the solid waste recycling facility, which has a significant share in the solution of environmental problems, was selected. This facility, located in Sakarya, not only recycles solid wastes, but also generates economic benefits by generating energy from wastes. As the solution method of the study, Multi Criteria Decision Making Methods which have an important place in the suitability of the data obtained and decision analysis were preferred. In this study, AHP and Fuzzy TOPSIS were used as decision making methods. Data will be collected by multiple methods and comparative analyzes will be carried out to identify and make recommendations regarding the sustainable green procurement process.