Öğretmenlerin mesleki yabancılaşmalarına neden olan etmenlerin incelenmesi

Abstract

ÖZ Bu araştırmanın amacı öğretmenlerin mesleğe yabancılaşmalarına neden olan etmenlerin incelenmesidir. Bu amaç doğrultusunda öğretmenlerin mesleklerine yönelik algıları, öğretmenlik mesleğinde yaşanan yabancılaşmanın boyutlarına ilişkin görüşleri, öğretmenlerin yabancılaşmalarını etkileyen faktörler ile öğretmenlerin yabancılaşmaya verdikleri tepkileri ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Nitel araştırma yöntemi ve durum çalışması deseninde kurgulanan bu araştırmaya Karabük ilinde görev yapan 10 öğretmen ve 10 okul yöneticisi olmak üzere toplam 20 katılımcı katılmıştır. Çalışma grubunun belirlenmesinde amaçlı örnekleme yöntemlerinden maksimum çeşitlilik ve kolay ulaşılabilir örnekleme kullanılmıştır. Öğretmenlerin mesleğe yabancılaşmalarına neden olan etmenlerin incelendiği bu araştırmada veriler, görüşme tekniği kullanılarak toplanmıştır. Verilerin toplanmasında araştırmacı tarafından geliştirilen yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde betimsel analiz ve içerik analizi kullanılmıştır. Ham veriler üzerinden temalar ve kodlar üretilerek raporlaştırılmıştır. Araştırmada elde edilen sonuçlar şunlardır: (I) öğretmenler mesleklerine kutsallık atfetme, öğrencinin ruhuna dokunma, toplumu şekillendirme ve fedakârlık gerektirme anlamları yükledikleri, mesleki tercihlerini bilinçsiz ve zorunlu olarak yaptıkları, meslek öncesi aldıkları eğitimleri yeterli bulmadıkları, teori ile uygulama arasında boşluk olduğu, meslekten maddi olarak olmasa da manevi olarak doyum sağladıkları ve genel anlamda mesleklerinden memnun oldukları anlaşılmaktadır. (II) Öğretmenlerin mesleki yabancılaşmayı düşük seviyede güçsüzlük, anlamsızlık ve okula yabancılaşma boyutlarında yaşadıkları sonucuna ulaşılmıştır. (III) Öğretmenlerin mesleki yabancılaşmalarını etkileyen faktörler; okul yönetimi ile öğretmen arasındaki sorunlar, mevzuat, öğrenci, veli, çevre ve okul ile ilgili sorunlar ile öğretmenlik mesleğinin geleceği ile ilgili kaygılardır. (IV) Öğretmenlerin mesleki yabancılaşmaya verdikleri tepkiler; sorumluluk ve karar almadan kaçınma, iş tatminsizliği ve mesleki tükenmişlik olarak belirlenmiştir. Öğretmenlerin mesleki yabancılaşmalarını azaltmaya yönelik olarak uygulayıcılara; öğretmenlik tanıtım faaliyetleri yürütülmesi, mesleğe seçim için özel kriterlerin belirlenmesi, öğretmenlik mesleğinin imkânlarının iyileştirilmesi, öğretmen yetiştirmede lisans eğitimlerinin daha çok uygulamaya yönelik olarak planlanması ve okul yöneticilerinin öğretmen yabancılaşmasına neden olan etmenler hakkında bilgilendirilmesi önerilmiştir.

ABSTRACT The aim of this research is to investigate the factors that cause the alienation of teachers to the profession. In line with this aim, teachers' perceptions of their profession, their views on the dimensions of alienation experienced in the teaching profession, factors affecting teachers' alienation and teachers' reactions to alienation were tried to be revealed. A total of 20 participants, 10 teachers and 10 school administrators working in the province of Karabük participated in this study, which was designed in qualitative research method and case study design. Maximum diversity and easily accessible sampling methods were used in the determination of the study group. In this study, the factors that caused the alienation of teachers to the profession were analyzed by using interview technique. The data were collected using a semi-structured interview form developed by the researcher. Descriptive and content analysis were used for data analysis. Themes and codes were generated and reported on raw data. The results of the research are as follows: (I) while teachers impose sacred meaning to their professions such as touching the soul of the student, shaping the society and require sacrifice; it is understood that they make their professional preferences unconsciously and compulsively, do not find the pre-vocational trainings sufficient, there is a gap between theory and practice, they receive spiritual satisfaction, if not materially from the profession, and they are generally satisfied with their profession. (II) It is understood that teachers experience occupational alienation at the dimensions of weakness, meaninglessness and alienation to school at low levels. (III) Factors affecting teachers' professional alienation are interpreted as problems between school management and teachers, legislation, problems with students, parents, environment and school, and concerns about the future of the teaching profession. (IV) Teachers' reactions to professional alienation are determined as avoidance of responsibility and decision making, job dissatisfaction and professional burnout. In order to prevent the professional alienation of teachers, it was suggested to carry out promotional activities for teachers, to define specific criteria for selection of profession, to improve the possibilities of teaching profession.