TÜRKİYE’DE TARİHİ DOKUSU İLE KİMLİKLENMİŞ KENT MEYDANLARININ DEĞİŞİMLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Abstract

ÖZET

Kent merkezlerinin tarihçesine bakıldığında meydanların dünyada özellikle Avrupa’da ya bir dini yapı ya bir önemli yapı ya da bir idari yapı etrafında oluştuğu ve isimlerini de genellikle bu yapılardan aldıkları görülmüştür. Kentlerin kuruluş çekirdeklerini oluşturan bu meydanlar zamanla değişime uğramış, ilk hallerinden uzaklaşmışlardır. Bu çalışmanın amacı doğrultusunda, Türkiye’deki kent meydanları; kent merkezlerinde ilk ya da eski olan meydanların incelenmesi şeklinde olacaktır. Meydanlar da kentin önemli bir mekânı olup, kentin kimliğini oluşturan bir bileşendir. Genellikle kent merkezlerinde konumlanmış, estetik ve işlevsel yönüyle birçok niteliğe sahiptirler. Kent merkezindeki açık mekânlar, o kentin kültürünün aynası olup, geçmiş ile gelecek arasında köprüler kuran kültürel mekânlardır. Bulundukları ülkenin-bölgenin özelliklerine göre, farklı işlev ve içeriktedirler.

Nüfus artışı, teknolojik gelişmeler kent meydanlarında da değişikliklere yol açmış; meydanlar tarihsel, kültürel, işlevsel ve fiziksel olarak değişmeye, dönüşmeye başlamışlardır. Kente kimlik kazandıran meydanlardaki değişim ve dönüşümlerin, meydanın tarihi değeri gözetilmeden, sürekli yapıldığı gözlenmektedir.

Bu çalışmada meydanların tarihçesi örnekleri ile birlikte araştırılmış, Selçuklu, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemleri meydanları incelenmiştir. Yine tez kapsamında kent merkezinde yer almaları, içinde tarihi yapı/ yapıları barındımaları ve kentsel kimliğe katkı sağlamaları nedeniyle, kent merkezlerindeki tarihi dokusu ile kimliklenmiş meydanlar; seçilerek, değişim ve dönüşümleri araştırılmıştır. Bu kent meydanlarına ait kimlik kartları oluşturularak, kimlik kayıplarının belgelenmesi amaçlanmıştır. Sonuçta bir farkındalık oluşturularak tarihi çevreye sahip bu kent meydanlarının tanınmasının ve korunmasının önemine dikkat çekilmiştir.

ABSTRACT

When looking at the history of the city centers, it is seen that the squares are formed around a religious structure, an important structure or an administrative structure in the world, especially in Europe, and they usually take their names from these structures. These squares, which constitute the founding nuclei of the cities, have changed over time and have moved away from their original state. For the purposes of this study, the town square in Turkey; will be in the form of examining the first or old squares in the city centers. The squares are also an important location of the city and are a component of the city's identity. They are generally located in city centers and have many qualities with their aesthetic and functional aspects. Open spaces in the city center are the mirrors of that city's culture and cultural spaces that form bridges between the past and the future. According to the characteristics of the country-region they are in, they have different functions and contents.

Population growth and technological developments led to changes in urban squares; squares began to change, transform, historically, culturally, functionally and physically. It is observed that the changes and transformations in the squares giving identity to the city are made continuously regardless of the historical value of the square.

In this study, the history of the squares were investigated along with examples, and the Seljuk, Ottoman and Republican squares were examined. Again, within the scope of the thesis, the squares identified with their historical texture in the city centers, as they are located in the city center, contain historical buildings / structures and contribute to urban identity; by selecting, its changes and transformations were investigated. It is aimed to document identity losses by creating identity cards of these city squares. As a result, awareness was raised and the importance of recognizing and protecting these city squares with historical surroundings was pointed out.