XXI. Yüzyılın Başlarında Türk Diş Politikası Çerçevesinde Türkiye – İran İlişkileri

Abstract

ÖZ Türkiye ve İran, Kasr-ı Şirin Antlaşması’ndan bu yana ortak ve değişmez sınırlara sahip olan iki komşu ve bölgesinde güçlü iki stratejik ülkedir. İran kendine özgü sahip olduğu siyasal sistemi ve Şia nüfusuyla birlikte nükleer çalışmaları, doğalgaz ve petrole dayalı dünya enerji piyasasında sahip olduğu ağırlığı da kullanarak bulunduğu coğrafyada etkin olmak için çaba sarf etmektedir. Türkiye ise, bulunduğu stratejik konumu ile Avrupa ve Asya arasında köprü olma pozisyonuna ek olarak ordusu ve ekonomisinin gücü ile birlikte komşularına göre sağlam bir demokrasiye sahip etkin bir ülke olarak dikkat çekmektedir. Türkiye–İran ilişkilerinde tarih boyunca bölgesel bir rekabet yaşanmıştır. İran’da gerçekleşen 1979 İran İslam Devrimi sonrasındaki ilk 20- 25 yıllık süreyi İran’ın Türkiye’ye yönelik rejim ihracı politikaları ve bölgesel güç olma konusunda yaşanan rekabet, İran’ın PKK terör örgütüne verdiği destek ve İran Nükleer çalışmaları ile yapılan enerji alışverişi belirlemiştir. 2000 – 2020 yıllarla arasında Türkiye ve İran ortak çıkar ve stratejiler doğrultusunda aynı çizgide buluşabilmişler ve ilişkilerde Suriye meselesine kadar normalleşme yaşanmıştır. Bu dönemde özellikle enerji alışverişi, Nükleer çalışmalar ve Arap Baharı ile başlayan Suriye meselesi ana gündem konuları olmuştur. Bu durum 21.yüzyılın başlarındaki Türkiye-İran ilişkilerinin siyasi ve ekonomik olarak ayrı bir tez çalışması ile ortaya konulmasını gerekli kılmıştır. Bu kapsamda tezin amacı 21. Yüzyılın ilk başları ile ve özellikle AK Parti iktidarı ile birlikte Türkiye – İran arasında değişen ve gelişen ekonomik ve siyasi ilişkilerin bölgesel ve küresel gelişmeler neticesinde iki ülkenin dış politik eğilimlerini ortaya koymak ve iki ülke ilişkilerinin geleceğine yönelik bir öngörü de bulunmaktır. Türkiye’de İran konusunda çalışmaların azlığı dolayısıyla bu tezle kendisinden sonra yapılacak araştırmalara kaynak niteliği sağlamaya çalışmakda amaçlanmıştır. Çalışma hazırlanırken; çok sayıda kaynak kitaptan, yüksek lisans ve doktora tezleri ile güncel makalelerden ve web sayfalarından istifade edilmiştir.

ABSTRACT Since Kasr-i Sirin treaty with Turkey and Iran have common and constant at two neighboring border regions and strong two strategic countries. Iran tries to be effective in the region by using its own political system and the Shiite population, as well as its weight in the World energy market based on nuclear studies, natural gas and oil. In Turkey, it found that with the strategic position as a bridge between Europe and Asia as well as with the strength of its army and economy compared to its neighbors It stands out as an active country with a strong democracy Throughout history, there has been a regional competition in Turkey-Iran relations. Held in Iran in 1979 the top 20 after the Islamic Revolution in Iran - 25 years of competition for Iran to be policies and regional power export-oriented regime, Turkey has identified energy exchange made with the support and Iranian nuclear work given Iran's terrorist organization PKK. Between 2000 and 2020 Turkey and Iran have some common interests and the strategic objectives has experienced normalization of relations and to the Syrian issue, the invention were able in the same axis. In this period, especially the energy exchange, Nuclear Studies and the Syrian Issue, which started with the Arab Spring, were the main agenda topics. In this case, the Turkey-Iran relations in the early 21st century as a politically and economically has made it necessary to put forward a separate thesis. Purpose of our thesis in this context with the early 21st Century, and especially the AK Party, Turkey with his power - the changing and developing economic and political relations between Iran and regional and global developments result reveals the two countries' foreign political trends and is also a vision for the future of relations between two countries. The lack of studies on Iran in Turkey so this will be our contention after his work is intended to provide resources for research quality. While preparing the study; It has been benefited from numerous resource books, master's and doctoral theses, and current articles and web pages.