İBN ÂŞÛR TEFSİRİNDE MÜŞKİLÜ’L-KUR’ÂN

Abstract

ÖZ Müşkil kelimesi sözlükte, insan zihninde karışıklığa sebep olan, anlaşılması ve çözümü zor olan lafızdır. Terim olarak, ayetler arasında ihtilaf ve tenâkuz gibi durumların var olması anlamına gelmektedir. Âlimler, ayetler arasında böyle bir zıtlığın olmadığını ortaya çıkartmak ve zihni karışıklığa sebep olan ayetleri izah etmek amacıyla çeşitli çalışmalar kaleme almıştır. Bu çerçevede, müşkil ayetlerin izahını yapmak ve tartışmalara cevap vermek üzere müşkilu’l-Kur’ân ilmî ortaya çıkmıştır. Bu ilim ile ayetler arasında olduğu varsayılan ihtilaf ve tenâkuz düşüncesi yok edilmeye çalışılmıştır. Ayetlerde çelişkiye yol açacak şekilde bir zıtlığın bulunmaması konusunda, Allah Teâlâ tarafından indirilen Nisâ suresinin 82. ayetindeki açık beyan delil olarak getirilmiştir. Müfessirler de tefsirlerinde müşkil olarak addedilen ayetlerde işkâl olmadığını, ortaya çıkan anlam karmaşasının bilgi eksikliğinden ya da yanlış anlaşılmadan kaynaklandığını ispat etmeye çalışmışlardır. Müşkilü’l-Kur’ân hakkında yapılan çeşitli çalışmalar arasında İbn Âşûr’un kaleme aldığı et-Tahrîr ve’t-tenvîr adlı eserin önemli bir yeri vardır. İbn Âşûr, Kur’ân ilimleri, hadis ve tarih, islam hukuku, Arap dili ve edebiyatı ve İslâm düşüncesi ve fikri gibi çeşitli alanlarda kaleme aldığı eserleri ile kendi içinde bulunduğu dönemin ve sonraki dönemlerin ilmî ve kültürel çalışmalarına katkı sağlayan âlimlerden birisi olmuştur. İbn Âşûr, tefsir alanında kaleme aldığı et-Tahrîr ve’t-tenvîr adlı eserinde müşkil olduğu varsayılan ayetleri açıkça zikrederek Kur’ân’ın kendisinden kaynaklanan bir çelişkinin olmadığını açıklamıştır. Çalışmada İbn Âşûr’un tefsirinden yararlanılarak işkâl sebepleri ve çözüm yolları açıklanmaktadır. Ayrıca müşkil olarak addedilen ayetler konularına göre tasnif edilmekte ve İbn Âşûr’un bu ayetler hakkındaki görüşleri ve yorumları izah edilmektedir.

Anahtar Kelimeler: Kur’ân, Tefsir, İbn Âşûr, et-Tahrîr ve’t-tenvîr, Müşkil.

ABSTRACT Mushkil is a term for words that cause confusion and give difficulty to mind in comprehension of the meaning. In tafsir, it means the ostensible presence of ikhtilaf (disagreement) or tanaqud (contradiction) between some Qur’anic verses. Throughout history, many scholars authored various works to prove that there is no such contradiction between the verses and to elucidate the difficult ones with regard to understanding. These works brought about a Qur’anic science called ‘mushkil al-Qur’an’. The aim of this science is to eliminate the assumed presence of ikhtilaf (disagreement) or tanaqud (contradiction) between the verses. The Qur’an itself (al-Nisa, 4:82) denies such contradiction between its verses. In their tafsirs, mufassirs endeavoured to establish that there is no ishkal (difficulty in understanding) at the verses deemed mushkil (difficult to understand), and the incomprehensibility arises either from lack of sufficient knowledge or from misunderstanding. Among a variety of works on mushkil al-Qur’an Ibn Ashur’s tafsir, al-Tahrir wa al-Tanwir stands out. Ibn Ashur, a versatile scholar who authored many books in different fields including Qur’anic sciences, hadith, history, Islamic law, Arabic language and Islamic thought, contributed to the cultural and scholarly works in his time and the following periods. In al-Tahrir wa al-Tanwir, Ibn Ashur clearly mentions the verses assumed to be mushkil and explicates that there is no contradiction resulting from the Qur’an. Based on Ibn Ashur’s said tafsir, this study presents the reasons of ishkal and the solutions suggested to it. In addition to that, it categorizes the verses deemed mushkil according to their themes, and explains Ibn Ashur’s comments on those verses.