Türkiye’de Çok Uluslu Şirketlerin Doğrudan Yabancı Yatırımlarını Etkileyen Faktörlerde Küreselleşme Etkisi

Abstract

Küreselleşme sürecinin 1980’li yıllar itibariyle hız kazanmasıyla birlikte ülkeler ekonomik olarak daha liberal ekonomik politikalar izlemiş ve ülkelerindeki istihdam ve refahlarını arttırmak için çok uluslu şirketleri çekmek istemişlerdir. Bu çalışma çok uluslu şirketlerin yapmış oldukları doğrudan yabancı yatırımların hangi faktörler tarafından etkilendiği ve bu faktörlerin ışığında doğrudan yabancı yatırımların Türkiye bazında incelenmiştir. Çalışma üç bölümden oluşmaktadır. Çalışmada 2005’ten 2019’un sonuna kadar olan çeyreklik veriler kullanılmıştır. Çeyreklik veriler analiz edilmesinden dolayı kantil regresyon analizi kullanılmıştır. Çalışmada doğrudan yabancı yatırım miktarı bağımlı değişken olarak ele alınırken döviz kurları, kazanç endeksi, büyüme ve ticari açıklık bağımsız değişkenler olarak belirlenmiştir. Çalışmada amaç çok uluslu şirketlerin doğrudan yabancı yatırım kararlarını etkileyen döviz kuru, kazanç endeksi, büyüme ve ticari açıklık gibi faktörlerin hangilerinin bu yatırımlara pozitif hangilerinin negatif etkilediklerinin tespit edilerek bu faktörlerin etki derecesindeki önem sırası tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışma sonucunda vergiler ve döviz kurları doğrudan yabancı yatırımları negatif yönde etkilerken büyüme, ticari açıklık ve kazanç endeksi doğrudan yabancı yatırımları pozitif etkileyen faktörler olmuştur. Doğrudan yabancı yatırımlara en çok etki enden faktörde büyüme olarak tespit edilmiştir. En az eden faktör ise doğrudan yabancı yatırım miktarına göre değişkenlik göstermektedir. Düşük miktardaki doğrudan yabancı yatırımlar için ticari açıklığın etkisi en düşük iken orta ve büyük miktardaki doğrudan yabancı yatırımlar için en az etki kazanç endeksi olmuştur. ABSTRACT The acceleration of the globalization process in the 1980s, countries followed more economically liberal economic policies and wanted to attract multinational companies to increase their employment and welfare in their countries. In this study, a multinational foreign direct investment they have made the company, which is influenced by factors and Turkey on the basis of foreign direct investments in the light of these factors. The study consists of three parts. Quarterly data from 2005 to the end of 2019 were used in the study. Quantile regression analysis was used because quarterly data were analyzed. In the study, while the amount of foreign direct investment is considered as the dependent variable, exchange rates, earnings index, growth and trade openness are determined as independent variables. The aim of the study is to determine which factors such as exchange rate, earnings index, growth and commercial openness affect the foreign investment decisions of multinational companies positively and which negatively affect these investments, and the order of importance of these factors in the degree of influence is tried to be determined. As a result of the study, while taxes and exchange rates negatively affected foreign direct investments, growth, trade openness and earnings index were the factors that positively affected foreign direct investments. Growth was determined as the factor that most affected foreign direct investments. The least affecting factor varies according to the amount of foreign direct investment. Trade openness has the lowest effect for small amounts of foreign direct investment, while the least effect is the earnings index for medium and large foreign direct investments.