Karabük ilinde Güneş Enerjisi Santrali (GES) Kurulabilecek Alanların Çok Ölçütlü Karar Analizi ile Tespiti

Abstract

ÖZ Dünya’da enerjinin önemli bir yeri vardır. Gelişen sanayi, artan nüfus ve bunlara bağlı olarak yaşam standartlarının giderek yükselmesi sonucunda teknolojinin hayatımıza girişi hızlanmıştır ve enerjiye olan talebi artırmıştır. Ülkeler enerji ihtiyacını karşılamak için özellikle dışa bağımlılığı azaltacak, çevreye daha az zarar verecek, süreklilik sağlayacak ve kendini yenileyebilecek alternatif enerji kaynaklarına yönelmiştir. Her geçen gün enerjiye olan ihtiyacı artan Türkiye’de bu serüvene katılan ülkelerden biridir. Güneş enerjisi bakımından oldukça avantajlı bir konumda olan Türkiye, güneşlenme potansiyelini ve teknolojisini de kullanarak küresel pazarda yer edinebilir. Fakat enerjinin verimliliği ve sürdürülebilirliği için santral kurulacak alanların yer seçiminin doğru analiz edilmesi için parametrelerin ve araçların doğru seçilmesi gerekmektedir. Yüksek lisans tez çalışması olarak hazırlanan bu araştırmanın alan kapsamını Karabük ili, konu kapsamını ise güneş enerjisi santrallerinin kurulacağı yerlerin belirlenmesi oluşturmaktadır. Araştırmanın amacı Karabük ilinde güneş enerjisi santralleri için uygun olan yerleri belirlemek, yöntemi ise çok ölçütlü karar verme analizi yöntemlerinden biri olan Analitik Hiyerarşi Süreci’dir. Kartografik malzemelerin hazırlanmasında ArcGIS 10.5 programından faydalanılmıştır. Çalışma alanı ile ilgili sayısal veriler Excel programına aktarılıp tablo ve grafikler oluşturulmuştur. Çalışma sahasında arazi kullanımının tespit edilmesinde Corine sınıflandırma sistemi kullanılmıştır. Karabük ili idari sınırları içerisinde heyelan risk bölgelerine, deprem fay hattına, trafo merkezlerine, enerji nakil hatlarına, karayolu ve demiryolu ağına, akarsular, göletler, su kapanlarına, yerleşim alanlarına olan mesafeler, güneşlenme potansiyeli, bakı, eğim, toprak sınıfları, arazi kullanım durumu ve kuş göç yolları olmak üzere 13 veri katmanı kullanılarak güneş enerji santralleri için uygun yer tayini yapılmıştır. CBS ortamında elde edilen GES haritası ile uygun alanlar görselleştirilmiştir. Bu parametreler gerekli literatür incelemesi yapılarak belirlenmiştir. Araştırmada sonuç olarak Karabük ilinde Güneş enerjisi santrali için 808 km2 olan kullanılan alanın 54 km2 (%7) ‘sinin uygun olduğu belirlenmiştir ve güneş enerjisi santrali için en uygun olan ilçelerin Eflani, Safranbolu ve Eskipazar olduğu tespit edilmiştir. Eskipazar ilçesi Bölükören köyünde ve Safranbolu ilçesi Sine ile Kuzyakaköseler köylerinde bulunan güneş enerjisi santrallerinin tarımsal amaçlı kullanılan araziler üzerinde kurulduğu ve bu arazilerde kuru tarımın (sulanmayan ekilebilir alanlar) yapıldığı tespit edilmiştir. Arazinin topografik yönden engebeli olması, kısa mesafelerde ciddi eğim farkının bulunması, gelişmiş akarsu ağına sahip olması, 1. derece deprem bölgesinde bulunması, heyelan risk durumu ile turizm potansiyelinin yüksek ve orman varlığı bakımından zengin olması güneş enerjisi santrallerinin kurulması için olumsuz sonuçlar oluşturmuştur. Bu çalışmada arazi tipi güneş enerjisi santralleri için uygun yerler belirlenmiştir ve bu santrallerin yerleşim alanlarına belirli bir mesafe uzakta kurulması gerekmektedir. Yerleşim yerlerinde bulunan konutların çatı ve cephelerinde de benzer çalışmalar yapılarak çatı tipi PV sistemleri için uygun yerler tespit edilmelidir. ABSTRACT Energy has an important place in the world. Accordingly, as a result of the developing industry, increasing population and the increasing living standards, the entry of technology into our lives has accelerated and the demand for energy has increased. In order to meet their energy needs, countries have turned to alternative energy resources that will reduce the dependence on foreign sources, harm the environment less, provide continuity and renew themselves. Turkey, which is in a very advantageous position in terms of solar energy, could find a place in the global market by using its insolation potential and technology. However, for the efficiency and sustainability of energy, it is necessary to choose the right parameters and the right tools to correctly analyze the location of the areas where the power plant will be installed. The scope of this research, which is prepared as a master's thesis, consists of the province of Karabük, and also the scope of the subject is to determine the places where solar power plants will be established. The aim of the research is to determine suitable locations for solar power plants in the province of Karabük, and the Analytical Hierarchy Process, which is one of the Multiple Criteria Decision Making Analysis methods, was used as a method. ArcGIS 10.5 program was used for the preparation of cartographic materials.Tables and graphs were created by transferring numerical data related to the study area to an Excel document. Corine classification system was used to determine the land use in the study area. The appropriate location for solar power plants was determined using 13 data layers including sunshine potential, aspect, slope, soil classes, land use status, bird migration routes and distances to landslide risk areas, earthquake fault line, transmission lines, road and railway network, rivers, ponds, water traps, residential areas within the administrative borders of Karabük Province and the suitable areas were visualised with the SPP (Solar Power Plant) map obtained in the GIS environment. These parameters were specified by conducting the necessary literature review. As a result of the research ıt is has been determined that 54 km2 (%7) of the 808 km2 used area is suitable for the solar power plant in Karabük and it has been determined that Eflani, Safranbolu and Eskipazar districts are the most suitable for the solar power plant. By examining the criteria and legislation of the locations of solar power plants in Karabük Province, it was determined that solar power plants located in Eskipazar district Bölükören village and Safranbolu district Sine and Kuzyakaköseler villages were established on land used for agricultural purposes and dry agriculture (non-irrigated arable lands) was carried out on these lands. Being rugged in terms of topographic, the serious slope differences at a short distance, having a developed river system, located in a first degree eartquake zone, the risk of landslide with the high potential of tourism and the richness in terms of forest of the area have caused negartive results for building of solar power plant. In this study, suitable locations for land type solar power plants were determined and these plants should be established at a certain distance from residential areas. The suitable areas/places for Roof Type Solar power plants should be determined by doing similar studies at the roofs and facades of housing in the residental area.