İlyas Esenberlin’in Köşpendiler (2. Kitap: Jantalas) Romanı (Ses Bilgisi-Metin-Sözlük)

Abstract

ÖZ Bu tezde Kazak yazarı İlyas Esenberlin’in “Köşpendiler (Göçebeler)ˮ adlı roman üçlemesinin ikinci kitabı olan “Jantalas (Can Çekişme)” üzerinden verilen örneklerle Kazak Türkçesinin ses özellikleri çalışılmıştır. Sovyet döneminde yazılan bu eser, hanlığı dağılma sürecinden kurtararak tüm Kazakları bir bayrak altında toplamayı başaran Abılay Han’ı anlatmaktadır. Temelde Kazakların XVI.-XVII. yüzyıllardaki Kalmuk akınlarını konu edinmektedir. Bu dönemde Kalmukların Kazaklara uyguladığı sosyal ve siyasî baskılar, Kazak halkının çaresizliği, ve Kalmukların Kazaklara uyguladığı acımasız işkence ve zulümler anlatılmaktadır. Bunun yanı sıra Tevekkel Han ve Abılay Han’ın bu dönemdeki siyasi ve sosyal faaliyetleri de yine “Jantalas” romanının konuları arasındadır. Romanda tarihsel gerçekliklerden biri olarak, Kazakların bu dönemde Üç Cüz’e ayrılmalarına, bu cüzlerin başına geçebilmek için han soyundan gelenlerin birbirleri ile mücadelelerine ve Rus hâkimiyetinin yavaş yavaş Kazak topraklarında hissedilmeye başlanmasına da değinilmektedir. “Ses Bilgisi, Metin, Sözlük” bölümlerinden oluşan tezde, Kazak Türkçesindeki sesler, seslerin özellikleri, sınıflandırılmaları, ünlülerde ve ünsüzlerde görülen ses olayları, metin üzerinden örnekler verilerek Kazak Türkçesinin ses bilgisi incelenmiştir. Metin bölümünde eserin transkripsiyonu incelenmiştir. Sözlük bölümünde ise metindeki kelimeler Kazak Türkçesinin alfabetik sıralamasına uygun olarak sıralanıp anlamları verilmiştir. Türkiye’de kendisi ile ilgili bilgiye çok fazla rastlanmayan İlyas Esenberlin ve eserleri hakkında bilgiler vermesi bakımından çalışma ayrıca önem arz etmektedir.

ABSTRACT In this thesis, the phonetics of Kazakh Turkish was studied with examples given from the second book of Kazakh writer Ilyas Esenberlin’s “Köşpendiler (Nomeds)”, the second book of the novel trilogy “Jantalas (Agony)”. This work, written in the Soviet era, describes Abılay Khan, who managed to save the Khanate from the disintegration process and gather all the Kazakhs under one flag. Basically, the work deals with the Kalmuk raids of the Kazakhs in the XVI-XVII centuries. In this period, the social and political pressures of the Kalmuks on the Kazakhs, the desperation of the Kazakh people and the brutal torture and persecution of the Kalmuks on the Kazakhs are described. In addition, the political and social activities of Tevekkel Khan and Abılay Khan in this period have been among the topics of the novel “Jantalas”. As one of the historical realities of the novel, it is also mentioned that the Kazakhs split into the “Three Juz” during this period, the struggles of the descandants of the inn descandants and the Russian domination started to be felt gradually in the Kazakh territory. In the thesis which consists of the sections of “Phonetics, Text, Dictionary”, the sounds of Kazakh Turkish, the properties of the phonetic of Kazakh Turkish were examined by giving examples over the text. In the text section, the transcription of the work is examined. In the dictionary section, the words, in the text are listed according to the alphabetical order of Kazakh Turkish and their meanings are given. About Ilyas Esenberlin, for more information not found in Turkey, this study is also important.