Atina Benaki Müzesi’nde Bulunan Çanakkale Seramikleri

Abstract

ÖZ

Ateş ve toprağın birlikte kullanılması ile insanların günlük ihtiyaçlarını karşılamak üzere ortaya çıkan seramik zamanla farklı biçimler kazanarak toplumların kültür ve sanat özelliklerini yansıtmıştır. Kültürlerin tanımlanmasında önemli bir araç niteliği taşıyan seramiklerin araştırılıp değerlendirilmesi sanat tarihi açısından oldukça önemlidir. Kendilerine özgü biçim ve zengin süsleme özellikleri bulunan Çanakkale Seramiklerinin biçimlendirilmesinde döneminin olduğu kadar alt kültürlerin de etkileri bulunmaktadır. Geniş beğeni yelpazesine sahip olup geçmiş ile gelecek arasında bağ kuran Çanakkale Seramiklerinin üretimi 17. yüzyılın sonlarından başlayarak 20. yüzyıl başlarına kadar devam etmiştir. Bu üretimin birçok örneği ile müzelerde ve özel koleksiyonlarda karşılaşılmaktadır. “Atina Benaki Müzesi’nde Bulunan Çanakkale Seramikleri” isimli tez çalışması Benaki Müzesi örneklerinden yola çıkarak Çanakkale Seramiklerinin tarihsel süreç içerisindeki yolculuğunu ele almaktadır. Bu yolculuğu takip edebilmek için kimi zaman Orta Asya’ya, kimi zaman Hitit dönemine, kimi zaman da Bizans kültürüne bakmak gereklidir. Konunun aslını Benaki Müzesi örnekleri oluşturmakla birlikte katalog bölümünde Benaki Müzesi örneklerine benzeyen örneklerin bulunduğu yayınlar, değerlendirme bölümünde Çanakkale seramiklerinin bulunduğu Türkiye ve yurt dışı diğer müze ve koleksiyonlar da verilerek aslında Çanakkale seramiklerinin bütünü ele alınarak değerlendirilmiştir. Atina Benaki Müzesi’nde yürütülen bu çalışma müzedeki tüm Çanakkale seramiklerinin araştırıldığı, yazılı, görsel ve çizim olarak belgelendiği ilk çalışmadır. Benaki Müzesi ile birlikte diğer müze ve koleksiyonlarda yer alan seramiklerin toplu şekilde belgelenmesi, birbirleriyle olan benzerlik ya da farklılıkları gelecek yıllarda yapılacak araştırmalar için yeni bir çalışma alanı oluşturacaktır. Çalışmada; müze sergisinde bulunan ve depoda korunan toplam 97 eser incelenmiştir. Eserler ile ilgili kayıtlar müze arşivinden edinilmiş olmakla birlikte envanter eksiklik ya da yanlışlıkları tarafımızdan düzeltilmiştir. 97 eserden 40 tanesi fotoğraflanmış, ölçüleri alınmış ve Atocad çizimleri yapılmıştır. Diğer 57 eserden bir tanesi Yunan seramik örnekleri ile birlikte sergilenmektedir. 56 tanesi ise duvarların üst bölümlerinde asılı olarak ya da raflarda sergilenmektedir. Duvarlarda sergilenen eserleri yerlerinden indirmek mümkün olmadığından birebir ölçüleri alınamamış ve çizimleri yapılamamıştır. Katalog bölümünde müze envanter fişlerinde var olan ölçüler yazılmıştır. Çanakkale seramikleri halkın günlük kullanımı dışında doğum, çeyiz ve ölüm adetleri gibi özel törenlerde de kullanılmıştır. Bu eşyalar döneminde yalnız Yurt içinde değil yurt dışında da popüler hale gelerek geleneksel kullanım alanları bulmuştur. Çanakkale seramik atölyeleri neredeyse tüm dünyayı etkileyen zorlu savaşlar, kötüleşen ekonomik şartlar, sanayileşmenin etkisi, plastik kapların daha ucuza elde edilmesi gibi nedenler ile 20. yüzyılın başlarından itibaren azalmış ve zaman içerisinde kapanmak zorunda kalmıştır. Osmanlı devleti yönetiminde olduğu süre içerisinde önemli üretim merkezlerinden biri olan Çanakkale bölgesinin kendine özgü biçim ve desenleri günümüzde yeni ve çağdaş yorumlarla üretilmeye devam etmektedir.

ABSTRACT

The ceramics emerging in order to meet the daily needs of people with the use of fire and soil together have gained different forms over time and reflected the cultural and artistic characteristics of societies. Researching and evaluating ceramics, which are an important tools in the definition of cultures, are very important in terms of art history. During shaping of Çanakkale ceramics, which have their own unique shapeS and rich ornamentation features, sub-cultures have impact as well as their period. The production of Çanakkale Ceramics, which has a wide spectrum of appreciation and connects between the past and the future, continued from the late 17th century until the early 20th century. Many examples of this production are encountered in museums and private collections. The thesis work titled “Çanakkale Ceramics in Athens Benaki Museum” deals with the journey of Çanakkale Ceramics in the historical process based on the examples of Benaki Museum. In order to follow this journey, it is necessary to look at Central Arsia, sometimes the Hittite period, and sometimes the Byzantine culture. In the catalog section, but Creating examples of the original thread Benaki Museum publications where the sample similar to the Benaki Museum, samples, evaluation section, where ceramics of Çanakkale in Turkey and abroad by giving other museums and collections actually were evaluated by considering the totality of Çanakkale ceramics. This work that was carried out in Athens Benaki Museum is the first study in which all Çanakkale ceramics in the museum are researched, documented in writing, visual and drawing. The collective documentation of the ceramics in the other museums and collections with the Benaki Museum will create a new field of study for future researches. In the study; 97 works that are in the museum exhibition and have been preserved in the warehouse were examined. Although the records related to the works were obtained from the museum archive, inventory deficiencies or inaccuracies were corrected by us. 40 of 97 works were photographed, measured and Autocad drawings were made. One of the other 57 works is exhibited with Greek ceramic samples. 56 of them are exhibited by being hung on the upper parts of the walls or on the shelves. Çanakkale ceramics were also used in special ceremonies such as birth, dowry and death as well as daily use of the public. During theb period of these goods, it became popular not only in Turkey but also abroad and found traditional usage areas. Çanakkale ceramics workshops have been reduced and had to be closed since the beginning of the 20th century due to difficult wars almost affected the whole world, worsened economic conditions, the effect of industrialization, and producing plastic containers with a lower cost. The unique forms and patterns of the Çanakkale region, which was one of the important production centers during the period under the rule of the Ottoman Empire, are still being produced with new and contemporary interpretations.