Yazar "Taştemür, Demet" seçeneğine göre listele
Listeleniyor 1 - 2 / 2
Sayfa Başına Sonuç
Sıralama seçenekleri
Öğe AISI H10 sıcak iş takım çeliğinin dinamik deformasyon yaşlanma özelliklerinin araştırılması(Karabük Üniversitesi, 2018) Taştemür, Demet; Gündüz, SüleymanBu çalışmada, AISI H10 sıcak iş takım çeliğinin ana malzeme, suda soğutulmuş ve temperlenmiş koşullarda dinamik deformasyon yaşlanması davranışı incelenmiştir. 1050 °C'de 1 saat östenitleme işleminin ardından suda soğutulan numuneler farklı temperleme sürelerine tabi tutulmuşlardır. Temperlenen numuneler üzerinde yapılan ön çalışma aşamalarında mikroyapı ve sertlik analizleri yapılarak optimum parametre değeri olan 2 saat temperleme süresi belirlenmiştir. Yaşlandırma işleminde çekme deneyleri 25 °C, 100 °C, 200 °C, 300 °C, 400 °C, 500 °C, 600 °C ve 700 °C sıcaklık aralığında ve 1x10-3 s-1 deformasyon oranında gerçekleştirilmiştir. Her test sonrası gerilme-gerinim diyagramları elde edilerek, bu diyagramlardan farklı sıcaklıklarda çekme testine tabi tutulan her numune için maksimum çekme dayanımı, akma dayanımı (% 0,2), yüzde uzama (%) ve pekleşme üsteli (?y) belirlenmiştir. Çekme sonuçları, suda soğutulmuş ve temperlenmiş numunelerin dinamik deformasyon yaşlanması ile tutarlı olarak 200 oC ve 300 oC'de akma dayanımında ve maksimum çekme dayanımında bir artış, ancak % uzama değerlerinde azalma olduğunu göstermiştir. Bununla birlikte, ana malzemede aynı test sıcaklıkları için akma ve maksimum çekme dayanımında bir düşüş olduğu görülmüştür. Bu durum, ana malzemede katı eriyik içerisinde daha az serbest C veya N atomunun varlığına işaret etmiştir. Ayrıca artan test sıcaklığıyla birlikte ana malzemede % uzamada büyük bir artış görülmüştür. AISI H10 sıcak iş takım çeliğinde dislokasyonlar ile arayer atomları (C veya N) veya yer alan atomları (Cr veya Mo) arasındaki etkileşim nedeniyle dinamik deformasyon yaşlanmasının farklı sıcaklıklarda meydana geldiği gözlenmiştir.Öğe TOZ METALÜRJİSİ YÖNTEMİYLE ÜRETİLMİŞ MİKROALAŞIMLI ÇELİKLERE UYGULANAN TERMOMEKANİK İŞLEMLERİN ARAŞTIRILMASI(2023-06) Taştemür, DemetMikroalaşımlı çeliklerin en önemli özelliklerinden biri, termomekanik işlem parametreleri ve çelik bileşimi değiştirilerek elde edilen farklı mikroyapılardır. Tane boyutu, çökeltiler, dislokasyon yapısı ve inklüzyonlar gibi mikroyapının kontrolü, mikroalaşımlı çeliklerin mekanik özelliklerini belirlemede oldukça etkilidir. Bu çelikler özellikle termomekanik işlem kullanılarak ince taneli bir mikroyapıya sahip parçaların üretimi için kullanışlıdırlar. Mikroalaşımlamanın çelikte oluşturduğu etki, uygulanan plastik deformasyonun şartlarına bağlıdır. Mekanik özelliklerin iyileştirilmesi, östenit tane sınırı ve deformasyon bandı yoğunluğunu arttırarak çekirdeklenme bölgelerinin arttırılması nedeniyle termomekanik işlemlerle yapılabilir. Günümüzde mikroalaşımlı çeliklerin üretimi boru ve yassı mamul olarak üretilmekle birlikte dövme amaçlı mikroalaşımlı çeliklerin üretimi de yaygındır. Ayrıca günümüzde az düzeyde toz metalürjisi yöntemiyle de mikroalaşımlı çelik üretimi gerçekleştirilmektedir. Toz metalürjisinin en büyük avantajlarından birtanesi istenilen kimyasal bileşimde toz metal çelik üretiminin kolay bir şekilde gerçekleştirilebilmesidir. Fakat bunun yanında toz metalürjisinin en büyük dezavantajı gözenekli yapının tamamen yok edilememesi ve yoğunluğun geleneksel döküm yöntemiyle üretilen malzemelere göre düşük olmasıdır. Bu çalışmada, alaşımsız ve mikroalaşım elemet oranı % 0,2 olacak şekilde titanyum, niyobyum ve vanadyum içeren tekli ve ikili alaşım kompozisyonu üretilerek 1150 °C’de sinterlenmiştir. Sinterlenen ve sinterleme sonrası 1150 °C’de homojenleştirilen ve homojenleştirme ısıl işlemi sonrası % 20, % 40 ve % 60 oranlarında deforme edilen numunelerinin mikroyapı ve mekanik özelikleri incelenmiştir. Numuneler üzerinde optik, SEM incelemeleri ve EDS analizleri gerçekleştirilerek mikroyapı ve çökelti oluşum analizleri yapılmıştır. Ayrıca tüm koşullar altında tane boyutu, % ferrit, % perlit, % yoğunluk ve % gözeneklilik oranları tespit edilmiştir. Tane boyutu analizleri sonucu tüm koşullar altında % 0,2 Nb içeren mikroalaşımlı çeliğin daha ince taneli olduğu görülmüştür. % ferrit oranı uygulanan deformasyon oranıyla tüm alaşım kompozisyonlarında artarak deformasyonun çekirdekleşme bölgelerini arttırdığı görülmüştür. Ayrıca artan deformasyon oranıyla birlikte tüm koşullar altında ve tüm alaşım sistemlerinde % yoğunluk artarak buna bağlı % gözeneklilik oranları azalmıştır. Oda sıcaklığında ve 1mm/dk çene hızında gerçekleştirilen basma testleri sonrası artan deformasyon oranının alaşım kompozisyonlarının akma dayanım değerlerini arttırdığı görülmüştür. % 0,2 V içeren mikroalaşımlı çeliğin mekanik özelliklerindeki artışın diğer alaşım kompoziyonlarına göre daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Ayrıca dayanım değerlerindeki artışa paralel olarak sertlik değerlerinin de arttığı tespit edilmiştir. 1050 °C’de ve 2,8x10-1 s-1 gerinim hızında Gleeble 3800 termomekanik test cihazında gerçekleştirilen sıcak basma testleriyle tüm alaşım kompozisyonlarının % 20 ve % 60 deformasyon oranında yüksek sıcaklık davranışları incelenmiştir. Sonuçlar tüm alaşım kompozisyonlarında yüksek sıcaklık basma testlerinden elde edilen gerilme-gerinim eğrilerinde testere dişi davranışın belirgin olduğu ve dinamik deformasyon yaşlanmasının oluştuğunu göstermiştir. 1050 °C’de ve 2,8x10-1 s-1 gerinim hızında çalışma sertleşmesinin dinamik yeniden kristalleşme mekanizmasına baskın gelerek dayanım değerlerinde artışa sebebiyet vermiştir. Ayrıca oda sıcaklığında gerçekleştirilen basma testi sonrası elde edilen sonuçlara paralel olarak % 0,2 V mikroalaşımlı çeliğin sıcak basma dayanımı ve sertlik değerinin daha yüksek olduğu görülmüştür. Genel olarak artan deformasyon oranıyla tüm alaşım kompozisyonlarının mekanik özelliklerinin ve yoğunluğunun yüksek seviyelere ulaştığı tespit edilmiştir.
